سپیده امید: کاوشی در مهدویت

ص:۲

ص:۳

ص:۴

با قدردانی از تمام همکارانی که در تولید این اثر نقش داشته اند از جمله:

ویراستار: علی اکبر علی زاده / کنترل ویرایش: محسن صادقی و محمد نقویان / اصلاحات حروف نگاری: محمود هدایی و راضیه بذرافشان / صفحه آرا: احمد اخلی / نمونه خوانی: محمدجواد مصطفوی و جلیل حبیبی / کنترل نمونه خوانی: ولی قربانی / کنترل فنی صفحه آرایی: سید علی قائمی / نظارت و کنترل: عبدالهادی اشرفی / مسئول تولید: حسین محمدی / پی گیر چاپ: سید رضا محمدی

ص:۵

تقدیم به او که:

جهان با وجود او بر مدار عشق می چرخد؛

خورشید به یمن درخشش نورش ارض و سما را نورباران می سازد؛

از فیض نگاهش، قلب منتظران چشم به راهش به تپش درمی آید؛

و با آمدنش قدم بر چشمان ما می نهد.

یا بنَ الحَسَن روحی فِداک مَتی تَرانا و نَراک؛

ای امام زمان! جانم فدایت، کی می رسد آن هنگام که شما ما را و ما شما را ببینیم؟!

ص:6

ص:۷

از جناب حجه الاسلام سیدحسین اسحاقی که دست یاری به ما داده اند تا با نام محبوب، خانه دل منتظران را آذین بندیم و برادران بزرگوار در بوستان کتاب قم (مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی) که زمینه چاپ و انتشار این اثر را فراهم کرده اند، سپاس گزاریم و پنجره چشمانمان را به سوی نسیم رهنمودهای سودمند می گشاییم.

مدیریت پژوهشی

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص:8

ص:۹

دیر هنگامی است که دست های خسته و لرزان مریدان و غلامان درگاهت، بر آستانه ظهورِ آسمانی و حضور لایتناهی تو، به اشتیاق نشسته است.

ای غایب از نظر! هر چند فراق تو را امید وصالی است؛ هنوز هجر تو در باورم نمی گنجد. بیا و آیینه دلِ آرزومندان را به نور جمال کبریایی ات روشن گردان و زنگار دل مردگی و خمودی را از صفحه جان ها بزدای. بیا و تشنگانِ به انتظار نشسته را، از زلال ظهور و صافی حضورت بنوشان. بیا و خلعت قیام بر قامت قائمانه خویش تا قیام قیامت برافراشته دار و سینه افروخته شیعیان را به مرهم فَرَج، التیام بخش.

ای دیدار تو را هزار جان رایگان! چه زمان! باد از طرّه مشکبوی تو نافه گشایی می کند.

بیا که با تو هر روز، امروزند و بی تو هر روز، دیروز؛ با تو من می خندم، می گریم، می بالم، می شورم، می نازم، می تازم، و می مانم؛ بی تو، من ماندن را نیز از یاد برده ام، با تو هر رمز و رازی گشوده است و بی تو هر واژه، رمزی است. آری، با تو بارانْ پیام برِ طراوتْ است و بی تو باران هق هق گریه، آمدنت را بارها در زیر سایبان «کمیل» گریسته ایم و در روشنای آفتاب «ندبه» نام تو آواز داده ایم، هر سپیده دم، بر «عهد» خود تازه نمودیم و با «آل یاسین» تو را سلام دادیم، ای موعود! بوی آمدنت کی می آید!

ای مهربانِ دور از نظر! سلام بر حضورِ غایبانه ات، بر ما بسیار سخت است که همه را ببینیم و تو را نبینیم. بر ما سخت است که جز تو همه پاسخمان دهند! بر ما سخت است مولایمان در کنارِمان نباشد.

ای امید دل هایی که در دوازده قرن غیبت! چشم انتظارت ماندند و با قلبی

ص:۱۰

سوخته شکستند و رفتند.

عاشقان تو می دانند که دوازده ستوده خداوندی را تو تمامی، رهایی بندگان را تو توانی و تاریکی دل های منتظران را تو شهابی، در انتظار آمدنت می مانم و تو، همین روزها می آیی، می دانم زیرا دشت ها بی تو خسته اند، آسمان خاکستری است و فصل ها سر در گریبان، چشمه ها تشنه اند، آفتاب غمگین، کوچه ها غریب، لحظه ها سنگین، نگاه ها منتظر و زمین بی پناه.

وقتی بیایی ناگهان ویرانه ها آیینه می شوند و دل های نجیب در زیر سایبان دست های تو پناه می گیرند. وقتی بیایی ما را با ارّابه آفتاب تا مهتابی دریا می بری و تمام قسط های دلتنگی ما را می پردازی. آری، می آیی و بر ظلم های کهنه تاریخ مرهم عدل می نهی و بر سلسله گلْ، عطر و عود می پراکنی.

ای همیشه سبز! چشم به راه آمدنت، در جاده های سرد انتظار ره می پیماییم. چه بگویم که از عشق سرودنِ تو، آبشار به تپش می افتد و از شوق بودنِ تو، آسمان شب، ستاره می زاید.

در هنگام رستن و فصل شکفتن، آن گاه که خاک ترک برمی دارد و باغ در باغ، شکوفه زار در شکوفه زار، برهوت جان، هم رنگ بهشت روشن خدا نور باران می شود و طلوع موعود را در دامن دشت و شفق می پراکند، هم چون بلبلان، واگویه ای از درد اشتیاق می سراییم و تحفه منتظران خورشید می سازیم.

این حدیث انتظار در «نُه بخش» تقدیم مهدی جویان شده است. در مطلع آن نگاهی گذرا به دمیدن روحْ در بهار وزشِ نسیم سعادت در کالبد جانِ جهان تا شامگاه غیبت شده و در دگر بخش، اعتقاد به مهدویت در سایر ادیان و ملل مورد بررسی قرار گرفته است. در تکاپویی دیگر چهره نور در نورالأنوار، کلام

ص:۱۱

وحی به تصویر در آمده، آن گاه امام عج الله تعالی فرجه الشریف و جامعه مطلوب و موعود روشنانِ راهمان گردیده و سپس وظایف منتظران وصلْ به طلیعه سحری و سپیده امیدواری را بر شمردیم و پرسش و پاسخ های درباره حضرتش را بررسیدیم. و در گامی دیگر جرعه ای از چشمه سار عرفان و ادب تحفه مهدی دوستان نمودیم، آن گاه توشه فرهنگ سازان فراهم ساختیم و نوشتار را به امید شیرازه بستن کتاب گسسته عشق به آخر رساندیم و دفتر زندگی را بی حضور او از سر گشودیم و دل در تمنای وصال او سرخوش نمودیم و پنجره دیدگانمان را هماره به سوی نسیم سودمند محبّت یاران گشودیم.

و به امید هنگامه وصل لحظه شماری می کنیم و با امام راحلمان هم آوا می شویم:

غم مخور ایام هجران رو به پایان می رود

این خماری از سر ما می گساران می رود

پرده را از روی ماه خویش بالا می زند

غمزه را سر می دهد غم از دل و جان می رود

بلبل اندر شاخسار گل هویدا می شود

زاغ با صد شرمساری از گلستان می رود

محفل از نور رخ او نور افشان می شود

هر چه غیر از ذکر یار از یاد رندان می رود

ابرها از نور خورشید رخش پنهان شوند

پرده از رخسار آن سرو خرامان می رود

وعده دیدار نزدیک است یاران مژده باد

ص:۱۲

روز وصلش می رسد ایام هجران می رود

و به انتظارت می مانیم، ای یگانه سبز!

ص:13

ص:14

طریق روایات پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه طاهرین علیهم السلام پی برده بودند که دوازدهمین امام، همان مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف است و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، دژهای گمراهی و فساد را درهم می کوبد و دولت جباران را سرنگون می سازد، طاغوتیان را به قتل می رساند و خود امیر مشرق و مغرب جهان می شود، در صدد بر آمدند تا این نور را خاموش کرده و آن حضرت را به قتل برسانند. از این رو، جاسوسان و مراقبانی، حتی در میان قابله ها مأمور کردند تا داخل خانه امام عسکری علیه السلام را زیر نظر بگیرند، لیکن چون خداوند در هر حال، نور هدایت را پاینده خواهد داشت، اراده اش بر این تعلق گرفت که حتی دوران بارداری مادر حضرت نیز پنهان بماند.

در روز جمعه نیمه شعبان 255 در شهر سامرا، از شهرهای عراق از پدری چون حضرت امام حسن عسکری علیه السلام و مادری نیک سیرت به نام ملیکه نواده قیصر روم که به او حکیمه، سبیکه، نرجس، سوسن، مریم، ریحانه و صیقل هم می گفتند، آفتاب وجود دوازدهمین ستاره تابناک ولایت طلوع کرد و جهان را به نور وجود خویش منوّر گردانید.

ص:15

(جانشین)، فَرَج (گشایش)، سیّد (سرور)، ناصح (خیرخواه)، مطهّر (پاکیزه)، شمس طالع (مهر تابان)، قمر منیر (ماه فروزان)، کوکب درّی (اختر تابناک)، طاووس اهل الجنه (طاووس بهشتیان)(1).

نام های حضرت آیینه انوار وجودی او هستند. هرنامی نکته ای تازه و معنایی جدید با خود به همراه دارد. با بررسی زیارت حضرت صاحب الأمر و دعای ندبه، اسامی حضرت و معانی آنها به دست می آید.

ص:16

ص:۱۷

ولادتش مخفی و خودش غایب می شود.(۱)

از آن جا که وجود امام علیه السلام و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله از جهات فراوان از جمله رفع اختلاف، تفسیر قوانین الهی، هدایت معنوی و باطنی و... ضروری است، خداوند مهربان پس از پیامبر اسلام، امیرالمؤمنین و پس از وی یازده فرزندش را یکی پس از دیگری به عنوان امام تعیین فرمود تا مردم از فواید وجود آنها برخوردار شوند، اما این سؤال مطرح می شود که چرا از همان ابتدا امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف از نظرها غایب شدند؟

اساسا با اعتقاد به حکمت خداوند، بدیهی است که این غیبت مصلحت های متعددی دارد، هرچند انسان نتواند به آنها پی ببرد. از برخی روایات استفاده می شود که علت اصلی و اساسی غیبت، پس از ظهور آن بزرگوار آشکار می گردد.

عبدالله فضل هاشمی گوید:

از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ناگزیر برای صاحب الأمر غیبتی خواهد بود که اهل باطل در آن به شک خواهند افتاد. عرض کردم: چرا؟ فرمود: به جهتی که اجازه نداریم بازگوییم. عرض کردم: حکمتش چیست؟ فرمود: همان حکمتی که در غیبت های حجت های گذشته وجود داشت و آشکار نمی گردد، مگر بعد از ظهور او، چنان که حکمت کارهای حضرت خضر (اشاره به سوراخ کردن کشتی، کشتن جوان و تعمیر دیوار در داستان خضر و موسی) شناخته نشد، مگر هنگامی که موسی و خضر می خواستند از هم جدا

ص:18

شوند. ای پسر فضل، موضوع غیبت، امر الهی و سرّی از اسرار خداست و چون خدا را حکیم می دانیم، تصدیق می کنیم که تمام کارهایش به دانایی و حکمت انجام می گیرد، گرچه تفصیل آنها برای ما معلوم نگردد.(1)

البته فوایدی را می توان برای غیبت آن حضرت برشمرد که در برخی اخبار نیز به آن اشاره شده است که عبارتند از:

ص:19

ص:20

قائم قیام کند، هیچ کس بر او بیعتی ندارد».(1)

البته آماده نبودن شرایط ظهور حضرت را هم می توان به عنوان دلیل چهارم متذکر شد.

ص:۲۱

فرو ریخت.

۲. محمد بن عثمان: سفیر دوم حضرت ولی عصر علیه السلام در غیبت صغری، ابوجعفر محمد بن عثمان ملقب به عمری دوم است که دوران سفارت او با ایام خلافت معتمد عباسی، معتضد عباسی، مکتفی عباسی و ده سال از خلافت مقتدر عباسی مصادف شد. ایشان در حدود چهل سال مقام والای نیابت خاصه را به عهده داشت و در سال ۳۰۵ ه . ق دیده از جهان فرو بست.

۳. ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی: سومین نایب خاص حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف است که در حدود ۲۱ سال متصدی مقام مقدس سفارت بود. دوران سفارتش با سه خلیفه عباسی (مقتدر، قاهر و راضی) مصادف شد. محمدبن عثمان در واپسین لحظات زندگانی به شیعیان حاضر در مجلس فرمود: به من امر شده که به ابوالقاسم، حسین بن روح وصیت نمایم.

حسین بن روح نوبختی پس از ۲۱ سال سفارت، سرانجام، در ماه شعبان ۳۲۶ ه . ق دیده از جهان فرو بست.

۴. ابوالحسن، علی بن محمد سمری: وی چهارمین و آخرین سفیر حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف بعد از رحلت حسین بن روح بود که مدت سه سال این منصب را به عهده داشت. سمری از اصحاب نزدیک امام حسن عسکری علیه السلام بود. دوران سفارتش با دو خلیفه عباسی (راضی و مقتضی) مصادف شد. ایشان در ماه شعبان ۳۲۹ بیمار شد و با همین بیماری جهان را وداع گفت. در روزهای بیماری از وی پرسیدند: ما را به چه کسی توصیه می کنی که بعد از تو در مسائل شرعی و حقوقی به او مراجعه کنیم؟ در پاسخ فرمود: خدا مشیتی دارد که آن را انجام خواهد داد.

ص:۲۲

آن گاه نامه ای را از ناحیه مقدسه که به خط حضرت بقیه الله عج الله تعالی فرجه الشریف بود درآورد و چنین قرائت کرد:

بِسمِ اللّهِ الرَّحمن الرَّحیمِ. یا عَلِیَّ بنَ مُحمَّد السَّمریّ، عَظَّم اللّهُ أجرَ إخوانِکَ فیکَ فَإنَّکَ مَیِّتٌ ما بینَکَ وَ بَینَ سِتَّه أیّامٍ. فَاجْمَع أَمْرَکَ وَلاتُوصِ إلی أحَد فَیقومَ مَقامَکَ بَعدَ وَفاتِکَ. فَقَد وَقَعَتِ العَیبَهُ التّامَّهُ، فَلا ظُهورَ إلاّ بَعدَ أن یَأذَنَ اللّهُ _ تَعالی ذِکْرُهُ _ وَ ذلکَ بَعدَ طُولِ الأمدِ وَ قَسوَهِ القُلوبِ وَ امتِلاءِ الأرضِ جَورا، وَ سَیَأتی شِیعَتی مَن یَدّعی المُشاهَدَهَ. ألافَمَن ادَّعی المُشاهَدَهَ قَبلَ خُروجِ السّفیانی وَالصَّیْحَهِ فَهُو کَذّاب مفتر، ولا حَولَ وَ لا قُوَّهَ إلاّ باللّهِ العَلیّ العَظیم؛(۱)

به نام خداوند بخشنده مهربان. خدا پاداش برادرانت را در سوگ تو افزون سازد که تو شش روز دیگر از این جهان رحلت خواهی کرد. کارهایت را فراهم ساز و کسی را به جانشینی خود برنگزین و به کسی وصیت مکن که غیبت کامل فرا رسیده است. دیگر تا روزی که خداوند تبارک و تعالی بخواهد، ظهوری نخواهد بود و آن مدتی بس دراز است که دل ها را قساوت خواهد گرفت و زمین پر از ظلم و ستم خواهد شد. در این دوران برخی از شیعیانم ادعای مشاهده(۲) خواهند کرد، آگاه باشید که هرکس ادعای مشاهده کند پیش از خروج سفیانی و وقوع صیحه دروغ گفته است که هیچ حول و قوّه ای جز برای خداوند بزرگ و بزرگوار نیست.

آن گاه آخرین سفیر حضرت طبق وعده مسلّم ایشان، در روز ششم دیده از جهان فرو بست و با رحلت او غیبت صغری از سال ۲۶۰ ه . ق تا سال ۳۲۹ ه . ق، یعنی حدود ۶۹ سال پایان یافت. در غیبت صغری رابطه مردم با امام

ص:۲۳

به کلی قطع نشد، اما محدود بود، به گونه ای که هر فردی از شیعه می توانست به وسیله نواب خاص مشکلات و مسائل خود را به عرض امام برساند و به واسطه آنان پاسخ را دریافت دارد و یا احیانا به حضور امام شرفیاب شود. این دوره را می توان دوره آمادگی برای غیبت کبری دانست که در آن ارتباط قطع شد و مردم موظف شدند در امور خود به نواب عام، یعنی فقها و آگاهان به احکام شرع مراجعه کنند. اگر غیبت کبری به یکباره آغاز می شد ممکن بود موجب انحراف افکار شود و ذهن ها آماده پذیرش آن نباشد. اما به تدریج و در طول مدت غیبت صغری ذهن ها آماده شد و غیبت کامل آغاز گردید.

ناگفته نماند که بعد از امام هشتم علیه السلام نیز دیگر امامان معصوم علیهم السلام تنها برای خواص شیعه آن هم در موارد خاص ظاهر می شدند، حتی پاسخ سؤالات و رفع نیازمندی های آنها را غالبا از پشت پرده انجام می دادند تا شیعیان را برای غیبت حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف آماده کنند. در پرتو همین تجربه و تمرین بود که غیبت امام برای شیعیان دشوار نیامد. پیامبراکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:

... سپس امامشان غایب می شود و تا مدتی که خدا بخواهد از دیدگانشان پنهان می شود و برای او دو غیبت خواهد بود و یکی از آنها طولانی تر از دیگری است. هنگامی که پنجمی از نسل هفتمین فرزندم از دیده ها ناپدید شود، هشیار باشید، آگاه باشید.(۱)

ص:24

ص:۲۵

از آن اوست، رجوع مردم به اوست و او صاحب ولایت شرعیه به نیابت از امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است. بنابراین اصل دینی، مشروع بودن امور و اسلامی بودن روابط سیاسی و اجتماعی و لازم الاجرا بودن مقررات و مشروعیت حکومت، همه و همه بستگی به تصویب و تنفیذ نایب امام علیه السلام دارد و اگر او حکومتی را تصویب و تنفیذ نکند آن حکومت طاغوتی است، زیرا چنین حکومتی ارتباطی به خدا، دین خدا، امامت و نظارت شرعی و الهی ندارد. این مقام و نیابت به وسیله خود ائمه طاهرین علیهم السلام، به ویژه حجه بن الحسن المهدی علیه السلام به عالم واجد شرایط تفویض شده است: «اما در رویدادهای تازه که برای شما واقع می شود به روایت کنندگان احادیث ما مراجعه کنید، زیرا آنها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنان هستم».(۱) یا «از میان فقها کسی که نگهدار نفس خویش، حافظ دین، مخالف هوی و مطیع اوامر مولاست، بر عوام است که از او تقلید کنند.» بنابراین، مخالفت و ردّ حکم و دستور چنین پیشوای دینی، ردّ بر امام است و ردّ بر امام، ردّ بر پیامبر صلی الله علیه و آله است و ردّ بر پیامبر صلی الله علیه و آله، ردّ بر خدا و احکام خداست. این مقام تنها برای حفظ فروع فقهی و انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر نیست، بلکه برای حفظ و انتقال موجودیت تشیع و نگهبانی دین خداست. بنابراین، باید مجتهدان و عالمان دیگر مقام او را پاس بدارند و به وحدت رهبری و مرکزیت یافتن قدرت دینی کمک کنند تا دین خدا و توده های متدین همواره پناهگاهی محکم و دژی استوار داشته باشند. آری، اطاعت از احکام نایب امام واجب است، چرا که وی

ص:26

به جعل، نصّ و تأکید امام علیه السلام صاحب ولایت شرعی شده و در عصر غیبت پیروی از او لازم است. حرکت در خط او، حرکت در خط دین و ائمه طاهرین علیهم السلام است و مقابله، اهمال، موضع گیری و جبهه گشایی در قبال او همه و همه خروج از خط امامت و قرآن است، خروج از خط امامت و قرآن نیز خروج از خط نبوت است و خروج از خط نبوت، خروج از خط دین و توحید. نایب امام به جای امام قرار دارد و احیا و اجرای احکام قرآن و تشکیل جامعه قرآنی به عهده اوست. رهبری نظام برای نظم، سازماندهی، ایجاد تشکیلات، گسترش و بقای مکتب تشیع است و هرچه با ا ین هدف معارض باشد باید کنار گذاشته شود.

ص:27

مردمی از مشرق زمین قیام می کنند و زمینه حکومت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را فراهم می سازند.

ص:28

خوشا به حال آنان که روزگار همایونش را درک کنند و از اوامرش اطاعت نمایند.(1)

ص:29

ص:30

آن یک آزمون الهی است که خداوند متعال بندگانش را به این وسیله آزموده است.

ص:31

علیه السلام ) و روز جمعه به فرزند پسرم (حضرت مهدی«عج»)(1)

ص:32

ص:۳۳

می آورد؛ یعنی از ایشان می خواستند که هرچه زودتر فتوای تحریم را اعلام کنند. یک بار هم با کمال احترام از ایشان خواست که جدا از ارتباط استاد و شاگرد، حرفشان را بی پرده بزنند، بعد می گویند: من فکر می کنم شما از ناصرالدین شاه می ترسید که اقدامی نمی کنید، چون قضیه تنباکو مدتی طول کشید. ظاهرا مرحوم میرزا در فکر هماهنگی با همه علمای بلاد بودند که یک وقت کسی خلاف نظر ایشان اقدامی نکند و فتوا نشکند. مرحوم میرزا به مرحوم فشارکی فرمودند: من از چیزی نمی ترسم، اما می خواستم با نظر مبارک امام عمل کنم، برای همین سه روز روزه گرفتم و امروز رفتم در سرداب سامرا و این را آوردم. حالا معلوم نیست که منظورشان این بود که فتوا به دست خط امام بوده، یا ایشان املا فرموده اند و میرزا نوشته است.(۱)

یکی از راه های ارتباط با امام، مسأله محبت است. حضرت علی علیه السلام می فرماید:

مَن أحَبّنا فَلْیَعْمَل بِعَمَلِنا؛ کسی که ما را دوست دارد باید چون ما عمل نماید.

ابتدا باید در راه و روش از امام پیروی کنیم و آن چه را که می فرماید مبنای کارهای روزمره خود قرار داده و با عمل نشان دهیم که از عاشقان و منتظران حقیقی او هستیم. پس از این که خود را اصلاح و از گناهان و پلیدی ها دوری گزیدیم، انتظار زیارت چهره زیبای حضرت دور از دسترش نیست.

ص:34

ص:۳۵

از سویی، احترام به مراجع _ که امام علیه السلام آنان را نواب خود خوانده _ زمینه ای است برای گردن نهادن در برابر حکومت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف .

سرباز امام زمان بودن سنخیت می خواهد، سنخیت و هماهنگی با امام در عدالت، تقوا و... در این راستا هم باید تمرین عملی داشت و هم تمرین فکری، اما تمرین عملی، باید عوام و خواص به عدل عادت کنند وگرنه تحمل حکومت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف بر آنها سخت خواهد بود. مسلما در زمان حضرت هر کسی در مکان و جایگاه شایسته خود می نشیند، همه باید این نوع آمادگی را پیدا کنند، یعنی خودشان را به عدل و قسط بیارایند. این که می بینیم امام راحل فقط یک خانه کوچک در قم داشتند، معلوم می شود که ایشان خودشان را برای ظهور آماده کرده بودند. مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری با این که مبالغ زیادی از وجوه شرعی در اختیار داشتند، اما همیشه با همان عبای پاره سر درس حاضر می شدند، این یعنی همان تمرین عملی.

اما تمرین فکری، خواندنِ زیارت نامه هایی، مانند «جامعه کبیره»، «دعای ندبه» و «عهدنامه» است.انتظار فرج یک تمرین فکری است. «أفضلُ أعمالِ أُمَّتی، انتظارُ الفَرَج مِن اللّه عزّوجلّ»، انتظار فرج باید همیشه شعار شیعه باشد؛ یعنی ما باید همواره یکدیگر را به انتظار و یادآوری فرج و ظهور امام دعوت کنیم. چرا پیشینیان ما روزهای جمعه با ادب و سلاح از شهر خارج می شدند. این یک کار نمادین و تمثیلی بود، برای این که یادشان نرود که فرج و ظهوری در راه است.(۱)

ص:۳۶

از جمله تکالیف شیعیان در عصر غیبت تجدید عهد همه روزه به وحدانیت خدای رحمان، نبوت خاتم انبیا و ولایت ائمه هدی علیهم السلام است. تجدید عهد، تازه کردن بیعت، ارائه عقاید حقه به پیشگاه خدا، رسول و ائمه علیهم السلام، ستودن ایشان به پاکی و طهارت و درخواست پایداری و دوام عقاید از خداوند تعالی با کمال خضوع است. اگر انسان همواره خود را در محضر امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف ببیند، گرچه در ظاهر حضور امام نباشد، اما همیشه امام را دیده و او را متوجه امورات ظاهری و باطنی خود می داند. بنابراین، لازم است هرشب خدمت گزاری و جان نثاری خود را اعلام کند. در حقیقت، او مثل مأمور و مسافری است که مولایش دستورالعمل ها و تکالیف لازم را بدو اعلام کرده و او هر روز باید مطابق آن عمل کند، اما چنان چه مطابق خیالات و رأی خود عمل کند، به خطرات بزرگ گرفتار می شود.

ص:37

ص:۳۸

او بزرگ تر کسی به دنیا نیامد.(۱)

هم چنین در کتاب معروف هندوها چنین اشاره شده است:

پادشاهی به دولت دنیا، به فرزند سیّد خلایق در دو جهان (کشن) تمام شود و کسی باشد که بر کوه های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و فرمان کند و بر ابرها سوار شود و فرشتگانْ کارکنان او باشند، جن و انس در خدمت او شوند و از «سودان» که زیر خط استواست تا سرزمین «تسعین» که زیر قطب شمالی است و ماورای بحار را صاحب شود و دین خدا زنده گردد. و نام او «ایستاده» (قائم) باشد و خدا شناس باشد.(۲)

به بیان زیباتر، در کتاب مهابا راتا و کتاب پورانه ها در این خصوص آمده است:

همه ادیان معتقدند که در پایان هر دوره ای از تاریخ، بشر از لحاظ معنوی و اخلاقی رو به انحطاط می رود و چون طبعا و فطرتا، در حال هبوط و دوری از مبدأ است و مانند احجار به سوی پایین حرکت می کند و نمی تواند به خودی خود به این سیر نزولی و انحطاط معنوی و اخلاقی خاتمه دهد، پس ناچار روزی یک شخصیت معنویِ بلند پایه که از مبدأ وحی و الهام سرچشمه می گیرد، ظهور خواهد کرد و جهان را از تاریکی جهل و غفلت و ظلم و ستم نجات خواهد داد و... .(۳)

اصولاً فتوریسم (Fotorism) یعنی اعتقاد به دوره آخرالزمان و انتظار ظهور منجی، عقیده ای است که در کیش های آسمانیِ یهودیت (جودایسیم)، و

ص:39

زردشت (زوراستریانیسم)، مسیحیت (در سه مذهب عمده آن، یعنی کاتولیک، پروتستان و اردتدوکس) و خصوصا دین مقدس اسلام به مثابه یک اصل مسلم گرفته شده است. درباره آن در مباحث تئولوژیک مذاهب آسمانی، رشته تئولوژی بیبلکیال، کاملاً شرح و بسط داده شده است.(1)

ص:۴۰

بشارت ها و اشارت ها بگذرند، بلکه باید از دیگر منتظران، منتظرتر باشند و بیشتر به انتظار و آمادگی برای ظهور فکر کنند و از این همه ظلم، خیانت، تجاوز و انسان کشی دست بردارند و از عواقب ظلم و ستم بترسند. آنان دو موعود کتاب های خود، یعنی مسیح علیه السلام و محمد صلی الله علیه و آله را نپذیرفتند. اما از دست موعود سوم رها نخواهند شد.(۱)

به هر حال، یهودی حق پوش چه بپذیرد یا نپذیرد در کتاب های یهودیت، عهد عتیق و دانیال پیامبر، کتاب حجی (حکا) ی پیامبر، صفینیای پیامبر، اسعیای پیامبر و زبور داود مطالبی درباره موعود آخر الزمان آمده است. پاره ای از علائم آخرالزمان، رجعت و شخصیت حضرت حجه بن الحسن المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف، حتی اشاراتی درباره واقعه عاشورا در کتاب بشارات عهدین آمده است.

قرآن کریم می فرماید:

«وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکر اَنَّ الاَرضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحوُن»(۲)؛

علاوه بر ذکر تورات در زبور نیز نوشتیم که بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد.

در متن زبور آمده است:

قوم ها را به انصاف داوری خواهد کرد، آسمان شادی کند و زمین مسرور گردد، دریا و پری آن غرّش نمایند، صحرا و هر آن چه در آن است به وجد

ص:41

آید. آن گاه تمام درختان جنگل مترنم خواهند نمود.(1) اما منتظران خداوند، وارث زمین خواهند شد، ... اما حلیمان وارث زمین خواهند شد، زیرا که بازوان شریر شکسته خواهد شد و اما صالحان را خداوند تأیید می کند.(2)

ص:42

حتی در میان مصریان قدیم، بومیان آمریکایی، اهالی مکزیک و نظایر آن می توان چنین انتظاری را مشاهده کرد. بنابراین، عقیده به ظهور رهایی بخشی بزرگ، برچیده شدن بساط ظلم و ستم از میان انسان ها و برپایی حکومت حق و عدالت، منحصر به شرقی ها و مذاهب شرقی نیست، بلکه اعتقادی عمومی و جهانی است که چهره های مختلف آن در عقاید اقوام گوناگون دیده می شود و همه روشن گر این حقیقت است که این اعتقاد کهن در فطرت و نهاد انسان و در دعوت همه پیامبران ریشه داشته است.

«برنارد بارلر» جامعه شناس آمریکایی در رساله نهضت منجی گری وجود چنین اعتقادی را حتی در میان سرخ پوستان آمریکایی نقل کرده، می گوید:

در میان قبایل سرخ پوست آمریکایی این عقیده شایع است که روزی گرد سرخ پوستان ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت.(1)

در خاتمه این بحث باید گفت: السلام علی مهدی الأُمم و جامع الکلم؛ سلام بر مهدی، که امت ها از او سخن گفته اند، همو که همه اقوام و افکار را متحد می کند و زیر یک پرچم گرد می آورد.

ص:43

اسلامی دیگر، از جمله حنفی، شافعی، مالکی و حنبلی نیز سرشار از روایات نبوی درباره مهدی و ظهور او است. در کتاب های حدیث، تفسیر، تاریخ، مناقب و فضایل، کلام و اعتقادات، حتی لغت و ادبیات، تصوف و عرفان، جغرافیا و بلدان و دیوان های شاعران به ذکر احادیث و مطالبی پرداخته شده که مربوط به مهدی است. این اتفاق نظر به حدّی است که حتی تندروترین گروه های اسلامی، یعنی وهابیان نیز این موضوع را پذیرفته و به طور جدّی از آن دفاع کرده اند و آن را از عقاید قطعی و مسلم اسلامی می دانند. بیانیه رابطه العالم الاسلام که از بزرگ ترین مراکز دینی وهّابی ها در مکه است، در این خصوص جالب توجه است.

ص:44

در کتب صحاح از آنها خبر داده است. احادیث مربوط به مهدی را بسیاری از صحابه نقل کرده اند.(1)

در ادامه می گوید:

در بسیاری از کتب معروف اسلامی و متون اصلی حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله اعم از سنن، معاجم و مسانید آمده است، از جمله سنن ابو داود، ترمذی، ابن ماجه، ابن عمرو دانی، مسند احمد، و ابی یعلی و بزّار، مستدرک حاکم، معاجم طبرانی (کبیر و اوسط)، خطیب در تاریخ بغداد، ابن عساکر در تاریخ دمشق و ... .

در خاتمه آمده:

بنابر این، اعتقاد به ظهور مهدی (بر هر مسلمانی) واجب است و این جزء عقاید اهل سنت و جماعت محسوب می شود و جز افراد نادان و بی خبر یا بدعت گذار آن را انکار نمی کنند.(2)

ص:۴۵

خداوند در همین عمر، به او حکمت ربانی عطا کرد. او را «قائم منتظر» گویند. اخبار متواتر رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی علیه السلام از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند.(۱)

عمادالدین ابن کثیر دمشقی:

مقصود از پرچم های سیاه (که در روایات مهدی ذکر شده است)، پرچم های سیاهی نیست که ابو مسلم خراسانی برافراشت و دولت بنی امیه را ساقط کرد، بلکه مقصود پرچم های سیاهی است که یاران مهدی خواهند آورد.(۲)

ابن ابی الحدید:

میان همه فِرَق مسلمین اتفاق قطعی است که عمر دنیا و احکام و تکالیف پایان نمی پذیرد، مگر پس از ظهور مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف .(۳)

صدرالدین قونوی:

پس از مرگ من، آن چه از کتاب هایم که درباره طب و حکمت است و همچنین کتاب های فلسفه، همه را بفروشید و پول آن را به فقرا صدقه بدهید و کتاب های تفسیر و حدیث و تصوف را در کتابخانه نگاه دارید. در شب اوّل مرگ من، هفتاد هزار بار کلمه توحید (لا إله إلاّ اللّه) را بخوانید و سلام مرا به مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف برسانید.(۴)

محمد بن بدرالدین رومی:

ص:۴۶

خداوند به وسیله حضرت محمد صلی الله علیه و آله نبوت تشریعی را ختم کرده و دیگر تا روز قیامت پیامبری نخواهد آمد. هم چنین خدا به وسیله فرزند صالح پیامبر، همو که دارای نام پیامبر (محمد) و کنیه پیامبر (ابوالقاسم) است ولایت تامه و امامت عامه را ختم خواهد کرد و این ولی، همان کس است که مژده داده اند که زمین را چنان که از جور و ستم لبریز شده باشد، از عدل و داد لبریز بسازد و ظهور او به ناگهان اتفاق بیفتد. خداوندا! این همه پریشانی و گرفتاری را از این امت به برکت ظهور و حضور او برطرف فرما!إنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بعیداً وَ نَراه قَریبا؛ کسانی ظهور او را بعید و ناشدنی می پندارند و ما آن را شدنی و نزدیک می دانیم.(۱)

شیخ عبدالحق دهلوی:

احادیث بسیاری که به حد تواتر رسیده است وارد شده که مهدی از اهل بیت پیامبر است، از اولاد فاطمه علیهاالسلام.(۲)

احمد امین مصری:

اهل سنت به مهدی و مسأله مهدی یقینا ایمان دارد.(۳)

شیخ محمد عبده:

خاص و عام می دانند که در اخبار و احادیث ضمن شمردن علائم قیامت، آمده است که مردی از اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله خروج می کند که نام او مهدی است. او زمین را، پس از آن که از جور و بیداد آکنده باشد، از عدل و

ص:47

داد آکنده می سازد.(1)

ص:48

این آیین قادر است فشارهای جامعه بی بنیاد و مصرفی آمریکا را که متوجه افراد است، برطرف کند. اسلام نه تنها یک دین، بلکه یک شیوه درست زندگی نیز می باشد.(1)

«داگلاس جانسون» از مرکز تحقیقات بین المللی و استراتژیک و نویسنده کتاب مذهب عنصر مفقوده در فن حکومت می گوید:

جهان به مذهب روی می آورد. هنگامی که حکومت های غیر مذهبی نیازهای مردم را بر آورده نکنند، پیام های مذهبی فضای خالی را پر می نمایند.(2)

بنابراین، نوعی خود آگاهی و رشد معنوی در دنیای در حال تکامل و رشد، دیده می شود که فراتر از مادیات عمل کرده و حتی مادیات را عامل توقف و مانع رشد و تکامل می داند، افرادی نظیر «تدد انلیز» اهل «فیلاد لفیا» هر هفته ادبیات سال 2000 را بررسی می کند، شدیدا به این باور ایمان دارد که هزاره بعدی زمان ظهور منجی آخرالزمان است.(3)

ص:۴۹

بود.

به عقیده کربن، مفهوم ولایت در این دوران طولانی انتظار، همان هدایت ارشادی امام است که «اسرار» اصول عقاید را می آموزد. این مفهوم از سویی، شامل مفهوم معرفت است و از سوی دیگر، واجد معنای محبت؛ یعنی معرفتی که فی نفسه متمرکز و نیرومند است.(۱)

کربن در بخشی از کتاب تاریخ فلسفه اسلامی ضمن نقل روایتی مشهور از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که می گوید:

اگر تنها یک روز به پایان جهان باقی مانده باشد، خداوند آن روز را چندان طولانی خواهد کرد تا مردی از ذرّیه من که نامش نام من و کنیه اش کنیه من خواهد بود، ظهور کند. او زمین را از هماهنگی و عدل پر خواهد ساخت چنان که تا آن هنگام از خشونت و جور پر شده است.

به تفسیر این روایت پرداخته و می نویسد:

روزی که چنین طولانی خواهد شد، زمان غیبت است و این حدیث صریح طنین خود را در همه قرون و در تمام مراتب شعور و ضمیر شیعه منعکس ساخته است.

کربن پس از اذعان به این نکته که امامان همه نور و حقیقت واحدی هستند که در دوازده شخص متمثل شده اند، می نویسد:

وقتی نسبت لاهوت و ناسوت را در شخص امامان در نظر بگیریم، می بینیم مسأله به هیچ روی شبیه به اتحاد اُقنومی در طبیعت نیست، امامان، ظهورات و

ص:۵۰

تجلیات الهی هستند، قاموس فنی زبان، کلمات (ظهور و مظهر) را پیوسته به مقابله با عمل آیینه باز می گرداند، پس بدین گونه امامان هم چون ظهور الهی، بی هیچ کم و بیش «اسماء الله» می باشند و به این عنوان از دو مهلکه تشبیه و تعطیل مصونند.(۱)

ص:51

ص:52

خواست فطری انسان انگشت گذاشته است، هم چنین بر این نکته تأکید کرده که اعتقاد به موعود آخرالزمان تنها به شیعیان و مسلمانان اختصاص ندارد، بلکه تمام پیامبران گذشته، بشارت فرا رسیدنش را داده اند. قرآن ایشان را به عنوان منجی و ذخیره الهیِ همه انسان های مستضعف در سراسر جهان معرفی می کند. او را به عنوان شخصیتی که فراتر از هر مذهب و ملیتی برای مردم کل جهان مطرح و قیامشان جهانی است، یاد می کند. در این جا از دریای نور قرآن بهره می گیریم:

ص:53

امر خدا فرا رسید، پس تقاضای تعجیل آن نکنید.

این هشداری است که قلب ها را از جا می کند، هشداری است که جبرئیل امین در روز ظهور حضرت حجت فریاد بر می آورد و تمام خلایق صدایش را می شنوند، این چنین امام صادق علیه السلام ما را خبر داده است که پس از این هشدار الهی، منادی در آسمان و زمین صدا می زند: «ای آفریدگان پروردگار! این مهدی آل محمد است! با او بیعت کنید و مخالفتش ننمایید.»(1)

ص:54

ص:55

ص:56

ص:۵۷

با اصلاح خود، جامعه و رضایت خداوند را فراهم می سازند. برنامه های اصلی آنها در سه امر زیر است:

الف) بر پاداشتن نماز: یعنی حاکمیت توحید و ایجاد روح معنویت و تزکیه نفس که راه کمال نفسانی را بر انسان هموار می کند. البته مراد نمازی است که به دلیل رعایت تمام شرایط ظاهری و معنوی، انسان را از فحشا و منکر باز دارد و مقبول حضرت حق گردد. چنین نمازی اطاعت، خشیت و تقوای الهی را در همه شئون زندگی فراهم ساخته و نتیجه آن کامیابی است.

ب) پرداختن زکات: که از دو جنبه ارزشمند است: ۱. هم دلی و هم راهی با مردم و زدودن فقر و اصلاح اقتصادی در جامعه؛ ۲. زدودن حرص، بخل و مال پرستی از وجود انسان ها و جایگزینی روح ایثار و هم دردی. تا بخل در انسان هاست راه سعادت و رستگاری به روی آنها بسته است.

«وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئکَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ»(۱)؛

و هر کسی جان خود را از بخل حفظ کند، او رستگار است.

در حکومت صالحان زکات به همان صورتی که واجب شده پرداخت می شود و به مصارف واقعی خود می رسد.

ج) امر به معروف و نهی از منکر: یکی دیگر از وظایف یاوران دین خدا در زمان حکومت، ترویج تمام خوبی ها و اوامر الهی در میان همه مردم است. تمام کوشش آنها زدودن بدی ها و گناهان در جامعه است. در چنین حکومتی، اسلام و مسلمین چنان عزیز و کفار و منافقان چنان ذلیلند که صالحان به دلیل اطاعت

ص:58

از فرمان خدا و ترک معصیت تمسخر نمی شوند و هر انسانی خود را در برابر دیگران مسئول می بیند.

ص:۵۹

طلب و سلطه جو بوده است. آنها با دست یازی به منابع ثروت و کالاها، سلطه خود را بر خلق خدا استوار می ساختند. اما طبق وعده های قرآنی این جریان ناهنجار، به طور اصولی و واقعی و نه شعاری و ادعایی، در انقلاب نهایی تاریخ، راه نیستی می پوید و طبقه قدرت مند از اریکه قدرت به زیر کشانده می شود و ضعیفان و فرو دستان، مراکز قدرت را در دست گرفته و به راستی حاکم می شوند. این انقلاب مانند انقلاب و رستاخیز قیامت است، چنان که در قیامت به راستی نیکان و انسان های وارسته به منزلت و جایگاه شایسته خویش دست می یابند و انسان نماها سقوط می کنند و به کیفر می رسند. قرآن در این باره می فرماید: «خافِظَهٌ رافِعَه»(۱).

همان طور که انقلاب قیامت، گروهی را بالا می برد و گروهی را از اریکه قدرت به زیر می کشد، انقلاب جهانی و نهایی موعود آخرالزمان نیز چنین می کند؛ یعنی بدون هیچ کم و کاست و یا سهل انگاری و چشم پوشی، سلطه طلبان قدرت مند را به زیر افکنده و فرو دستان محروم را بر مراکز قدرت حاکم می سازد. در پرتو تعالیم خاص و ناب آن معلم الهی، توحید راستین آموزش داده شده و راه مستقیم الهی روشن می شود، خداشناسی و خداجویی به اوج شکوفایی می رسد و این است معنای انقلاب راستین و رابطه انسان با خدا.

اساسا حاکمیت مستضعفان که به معنای حاکمیت معیارهای درست انسانی است، تحوّلاتی ریشه ای درهمه ابعاد زندگی پدید می آورد و در نتیجه، زندگی راه درست خویش را می یابد و انسان ها همه به شایستگی زندگی می کنند.

ص:60

دین خدا در همه ابعاد حیات انسانی، نقش اصلی را بر عهده دارد و مادیت و معنویت و بُعد این دنیایی و آن جهانی زندگی انسان را سامان می دهد. دین در متن زندگی مردم است نه جدا از آن؛ این موضوع در اصل عقیده به مهدویت کاملاً نهفته است؛ موعودی که برای گسترش عدالت در جوامع انسانی قیام می کند و اوضاع ستم بار و آشفته زندگی بشری را از میان می برد، دنیای مردم را به نظم می آورد و آخرت ایشان را نیز اصلاح می کند.

بنابر این اندیشه، حذف دین از زندگی دنیایی و تبعید دین به حوزه مسائل آخرتی، با عقیده به موعود آخرالزمان، به کلی ناسازگار است، چون بیشترین تأکیدی که در تعالیم اسلامی شده موضوع عدالت اجتماعی در حکومت آخرالزمان است نه اصل خدا باوری یا پرهیز پیشگی شخصی و درونی و روحی.(1)

ص:۶۱

مرده است، هر که با دوستی آل محمد بمیرد توبه کار مرده است، هر که با دوستی آل محمد بمیرد مؤمن کامل مرده است، هر که با دوستی آل محمد بمیرد فرشته مرگ او را بشارت می دهد و سپس منکر و نکیر نیز او را به بهشت بشارت می دهند، هر که با دوستی آل محمد بمیرد او را معزز و محبوب به سوی بهشت می برند، هر که با دوستی آل محمد بمیرد خداوند قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت قرار می دهد و دو در به سوی بهشت از آن گشوده می شود.

اما هر که با دشمنی آل محمد بمیرد، روز قیامت در حالی وارد می شود که بر پیشانی او چنین نوشته شده است: مأیوس از رحمت خدا!

هر که با دشمنی آل محمد بمیرد کافر مرده است، هر که با دشمنی آل محمد بمیرد بوی بهشت را استشمام نمی کند.(۱)

بنابر این، محبت به اهل بیت دارای ارزش و اعتبار والایی است، تا آن جا که در برخی روایات آمده که از همه عبادت ها بالاتر است.

امام صادق علیه السلام می فرماید:

«إنَّ فَوقَ کُلِّ عِبادَهٍ، عِبادَهٌ وَحُبَّنا أهْلَ الْبَیتِ أفْضَلُ العِبادَه»(۲)؛

بالاتر از هر عبادتی، عبادتی است و محبت ما اهل بیت برترین عبادت هاست.

این محبت است که با سرعتِ تمام صفات «محبوب»، را به «محب» می رساند. وقتی فردی محب انسان کاملی، مانند حضرت حجت عج الله تعالی فرجه الشریف می شود طبیعی است که لازمه اش پیروی محب از محبوب و متصف شدن به صفات محبوب

ص:62

است.

وَ قُلْ جاءَالْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقا؛(1)

و بگو حق فرا رسید و باطل مضمحل و نابود شد که همانا باطل نابود شدنی است.

یکی از آرزوهای دیرین بشر، بر چیده شدن بساط ظلم و بیدادگری و حکم فرمایی صلح و آرامش و اجرای عدالت در سراسر جهان است.

این اندیشه، هماهنگ با سرشت انسان است، به همین دلیل، هرگاه زمینه قیام فراهم شود به مبارزه با حکومت ظلم و جور می پردازند. این آیه نوید پیروزی قطعی آمدن حق و هلاکت باطل را می دهد، چون هرگاه بخواهند خبر قطعی از وقوع عملی دهند با فعل ماضی «جاء» می آورند.

ص:63

ظهور مهدی موعود حلقه ای است از حلقات مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزی نهایی اهل حق منتهی می شود.(1)

ص:64

نیز مایه حیات جامعه انسانی است.(1) آب وسیله ای برای زدودن پلیدی های ظاهری است. امامان معصوم علیهم السلام نیز وسیله ای برای پاک کردن انسان ها از پلیدی های درونی و شرک و جهل و گناه اند.

با ختم نبوت و سپری شدن حیات امامان معصوم علیهم السلام، دوران غیبت فرا رسید، این دوران همچون آبی است که برای ذخیره به زمین فرو می رود. به امید روزی که با فراهم شدن زمینه جامعه برای پذیرش آن، این ذخیره الهی جوشش کند و تشنگان واقعی معرفت را سیراب نماید.

ابوحمزه از امام صادق علیه السلام چنین سؤال می کند: آیا زمین بدون امام باقی می ماند؟ حضرت فرمودند:

لَوْ بَقیتِ الأرضُ بِغَیْرِ إمامٍ لَساخَتْ؛(2)

اگر زمین بدون امام باشد [اهل] آن را فرو می برد.

آب با فرو رفتن در زمین در آن جا ذخیره می شود تا با برنامه دقیق، موجودات زنده از آن بهره مند شوند. حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف نیز با غیبت خود ذخیره ای برای جهانیان است تا با ظهور خود در موقع مناسب، دنیا را به تکامل و معنویت رسانده و مردم سعادت مند شوند.

ص:65

ظهور حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف نیز زمانی تحقق می یابد که مردم مشتاق عدالت شوند و با تلاش خود مقدمات آن را فراهم کنند. در این میان، مؤمنان واقعی فقدان وجود آن حضرت را احساس می کنند و تشنه وصال او می شوند. امام رضا علیه السلام در این باره می فرماید:

وَ کَمْ مِنْ مُؤمِنٍ مُتَأَسِّفٍ حَرّانٍ حَزینٍ عِنْدَ فَقْدِ الْماء الْمَعینٍ؛

چه بسیارند مؤمنان اندوهگین و بسیار تشنه که هنگام فقدان آن آب روان غمناک هستند.

ص:66

چگونگی سود رسانی من در زمان غیبتم مانند سود رسانی خورشید است، زمانی که ابرها آن را از چشم ها پنهان نمایند و من ایمن دهنده اهل زمینم، هم چنان که ستارگان ایمن دهنده اهل آسمانند.

همان گونه که گاهی خورشید پشت ابرها پنهان می شود، ولی آثار وجودش قابل مشاهده است و در همان حال، مردم از آن بهره می برند و هر لحظه هم منتظر کنار رفتن ابرها و آشکار شدن خورشید هستند، در زمان غیبت نیز آن حضرت به دلیل مصالحی از دیده ها پنهان است، ولی:

اولاً، آثار وجودش برای اهل بصیرت روشن است؛

ثانیاً، مردم از وجود ایشان بهره می برند؛

ثالثاً، باید هر لحظه منتظر کنار رفتن پرده غیبت و ظهور آن حضرت باشیم.(1)

ص:67

نجات به آن دارد. دل انسان در حالت اضطرار به گونه ای به خدا متصل می شود که گویی باتمام وجود خدا را می بیند وصدایش را می شنود. ازاین آیه به خوبی استفاده می شود که برای اجابت دعا تحقق دو شرط لازم است:

1. انسان به حدّ اضطرار و درماندگی برسد: أَمَّنْ یجیب المضطر.

2. انسان از تمام اسباب مادی نا امید شود و باتمام وجود فقط خدا را بخواند: إذا دَعاهُ.

در این حالت، انسان ارتباط قوی و محکمی با خدا پیدا می کند و خداوند نیز دعای او را مستجاب کرده و گرفتاری او را برطرف می کند: وَ یَکْشِفُ السُّوء.

ص:68

ص:۶۹

وجود مقدس اوست که به عالم هستی فیض داده می شود و به واسطه او آسمان و زمین پابرجاست. إنَّ الأئمّهَ نُور اللّهِ عَزَّوَجَلَّ؛(۱) ائمه نور خدا هستند.

اگر ائمه نباشند دنیا تاریک است، منتها این را کسی می فهمد که ظلمت و نور را می شناسد.

إنَّ الأئِمَّهَ هُمْ أرْکانُ الأرْضِ؛(۲) اگر ائمه نباشند زمین بقا ندارد.

چون در آن صورت، خلقت بی هدف مانده و بقا معنایی نخواهد داشت.

أَنَّ الأئِمَّهَ هُمُ الْهُداه؛(۳) ائمه هادیانند.

أَنَّ الأئِمَّهَ شُهَداءُ اللّهِ عَزَّ وَ جَلّ عَلی خَلْقِهِ؛(۴) اینها گواهانند، ناظر بر اعمالند.

الآن هم امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف هدایت های جانبی برای افراد دارند؛ مثلاً در شرایط حساس که شخص می خواهد با تغییر روش زندگی منحرف شود، به دادش می رسند. روابط حضرت با افراد بر حسب کمالات روحی شان است و هر کس به قدر کمال خود می تواند این ارتباط را برقرار کند.

در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است:

وَ بِنا أثمرت الأشجار و أینعت الثمار و جرت الأنهار و بنا ینزل الغیث السماء؛

به وسیله ما تمام درختان به ثمر می نشینند و میوه ها می رسند و رودخانه ها جاری می شوند و به وسیله ما باران از آسمان می بارد.

اساسا ائمه واسطه فیض بین خدا و خلق هستند. اگر خورشید عالمتاب می تابد

ص:۷۰

و اگر نعمات بی شمار خدا بر خلق می رسد، همه به دلیل وجود مبارک امام علیه السلام است و خداوند به خاطر آنان دیگر موجودات را آفرید. لولاکَ لَما خَلَقْتُ الافلاک؛ اگر وجود نازنین پیامبر صلی الله علیه و آله نبود آسمان ها و زمین خلق نمی شدند!

انسان می خواهد با جهان بی نهایت در ارتباط باشد، او نیازمند اسبابی است تا بتواند ارتباط نزدیک تری با مبدأ برقرار کند. امامت تجلی عینی این ارتباط است، ارتباط انسان با ماوراء الطبیعه و ابدیت.

۲. امید بخشی: اصولاً وجود فرمانده لشکر در مقر فرماندهی، خون گرم و پر حرارتی را در عروق سربازان جاری می سازد و آنها را به تلاش بیشتر وامی دارد. حیات فرمانده، منشأ حرکت، تحوّل و نظم و آرامش است. در این میان، شیعه بنا به عقیده ای که به وجود امام زنده و حاضر دارد، هر چند او را در میان خود نمی بیند، اما خود را تنها نمی داند. او همواره انتظار بازگشت آن سفر کرده را دارد، انتظاری سازنده و سرنوشت ساز. این طرز تفکر، در زنده نگهداشتن امید در دل ها و وادار ساختن افراد به خودسازی باعث می شود آنها در آمادگی و مراقبت دائمی به سر برند. از آن سو، امام نیز به طور دائم مراقب حال پیروانش است و از چگونگی رفتار و کردار و گفتار آنها آگاه می گردد.(۱)

۳. پاسداری از آیین خدا: طبق فرموده امام علی علیه السلام، هیچ گاه صفحه زمین، از قیام کننده با حجت و دلیل خالی نمی ماند، خواه ظاهر و آشکار باشد یا مخفی و پنهان، تا دلایل و اسناد روشن الهی ضایع نگردد و به فراموشی

ص:۷۱

نگراید و مسخ و تحریف نشود.(۱)

در طول زمان، با دراز شدن دست مفسده جویان به سوی مفاهیم آسمانی، اصالت پاره ای از این قوانین از میان می رود و دست خوش تغیّرات زیان بخش می شود. این نور پر فروغ با عبور از شیشه های ظلمانی افکار تاریک کم رنگ و کم رنگ تر می شود، اما سینه امام و روح بلندش صندوق آسیب ناپذیر حفظ اسناد و آیین الهی است که همه اصالت های نخستین و ویژگی های آسمانیِ این تعلیمات را در خود نگهداری می کند تا دلایل الهی و نشانه های روشن پروردگار باطل نشود و به خاموشی نگراید.

۴. نفوذ روحانی و تکوینی: امام علاوه بر تربیت تشریعی که از طریق گفتار، رفتار و تعلیم و تربیت عادی صورت می گیرد، یک نوع تربیت روحانی و معنوی در دل ها و فکرها دارد که می توان آن را «تربیت تکوینی» نامید. در آن جا الفاظ، کلمات، گفتار و کردار کار نمی کند، بلکه تنها جاذبه و کشش درونی کارگر است. در حالات بسیاری از پیشوایان بزرگ الهی می خوانیم که گاه بعضی از افراد با یک تماس مختصر با آنها به کلی تغییر مسیر داده و سرنوشت شان یکباره دگرگون می شد. اینها نتیجه تعلیم و تربیت عادی نیست، بلکه جذبه ای ناخود آگاه است که گاهی از آن به «نفوذ شخصیت» تعبیر می کنند.

امام با اشعه نیرومند و پردامنه نفوذ شخصیت خود، دل های آماده را در نزدیک و دور تحت تأثیر جذبه خاص قرار داده و به تربیت و تکامل آنها می پردازد و

ص:۷۲

از آنها انسان هایی کامل تر می سازد.(۱)

۵. هدایت معنوی امام: آری، امام قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است، از این جهت، حضور و غیبت او تفاوتی ندارد. امام همواره افراد شایسته را هدایت می کند، اگر چه نتوانند امام را ببینند، به ویژه این که در اخبار وارد شده است که آن حضرت در میان مردم و در مجالس مؤمنان رفت و آمد دارد، اگر چه مردم او را نشناسند.(۲) بنابر این، پاسداری امام از دین و دستگیری از مردم شایسته در زمان غیبت به خوبی انجام می گیرد. در حقیقت، امام همانند خورشید پنهان پشت ابر است که از نور و حرارتش، موجودات، بهره می برند؛ گر چه نادانان و کور چشمان، آن را نبینند.

امام صادق علیه السلام در پاسخ کسی که پرسیده بود: «چگونه مردم از امام غایب استفاه می کنند؟» فرمودند: «به همان گونه که از خورشید، وقتی که ابر آن را می پوشاند».(۳)

گفتار یکی از مستشرقان(۴) در این باره شنیدنی است:

به عقیده من مذهب تشیع، تنها مذهبی است که رابطه هدایت الهی را میان خدا و خلق برای همیشه نگهداشته و به طور مستمر، پیوستگی ولایت را زنده و پابرجا می دارد. مذهب یهود، نبوت را که رابطه ای است واقعی میان خدا و عالم انسانی، در حضرت کلیم ختم کرده و پس از آن به نبوت حضرت مسیح و

ص:۷۳

حضرت محمد صلی الله علیه و آله اذعان نکرده است، در نتیجه، رابطه مزبور را قطع می کند. نصاری نیز در حضرت مسیح متوقف شده اند و اهل سنت از مسلمین هم در حضرت محمد صلی الله علیه و آله ایستاده اند و با ختم نبوت در ایشان، دیگر رابطه ای میان خالق و مخلوق برقرار نمی دانند.

تنها مذهب تشیع است که معتقد است نبوت با حضرت محمد صلی الله علیه و آله ختم می شود، ولی ولایت که همان رابطه هدایت تکمیلی است بعد از آن حضرت و برای همیشه زنده می ماند.

آری، تنها در مذهب تشیع است که این حقیقت میان عالم انسانی و الوهی برای همیشه باقی و پا برجاست.(۱)

نتیجه این که، عقیده به امام زمان به این معناست که ارتباط مردم با عالم غیبت گسیخته نشده است. و کسانی که این عقیده را دارند باید همیشه به یاد آن حضرت بوده و منتظر ظهور آن مصلح غیبی باشند، همگان وظیفه دارند در هر شرایطی در راه برقراری و توسعه معارف و احکام اسلام بکوشند، در برابر ستم و گناه پایداری کرده و در حدّ توان خود با آن مبارزه کنند و بکوشند تا زمینه حکومت عدل و داد را فراهم ساخته و زندگی خود را طوری تنظیم کنند که با برنامه های آن حضرت تناقض نداشته باشد، در صف دوستان ایشان قدم برداشته و با دشمنانش مبارزه کنند.

ص:74

ص:75

ص:76

مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف می شود. نخستین افراد با قیام او در مکه گرد هم آمده، به او می پیوندند.(1)

ص:77

این برکت و عدالت بهره مند می شوند. و «عدالت او درون خانه ها خواهد رفت مانند این که سرما و گرما داخل آن می شود».(1)

ص:78

آتش فتنه ها و آشوب ها خاموش شده و جنگ و شبیخون و غارتگری از میان می رود. در جهان ویرانه ای باقی نمی ماند، مگر آن که مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف آن جا را آباد می سازد.(1)

ص:79

مربوط به ویژگی ها و صفات ظاهری و جسمانی است و برخی دیگر مربوط به خصایل اخلاقی و روحی.

ص:80

را، دیده های آنها به نور قرآن جلا داده و تفسیر در گوشهای شان جا گرفته شود. در شب، جام حکمت را به آنها بنوشانند بعد از این که در بامداد هم نوشیده باشند.(1)

خلاصه این که یاران قائم در چنان مرتبه ای از زهد وتقوا و علم و معرفت قرار دارند که همه کائنات در برابر آنها سرِ تسلیم فرود می آورند و زمین و آسمان به وجود آنها افتخار می کند. امام باقر علیه السلام می فرماید:

گویی که یاران قائم را می بینم که شرق و غرب [جهان را ]در نوردیده اند. همه چیز در برابر آنها سرِ تسلیم فرود می آورد حتی درندگان زمین و آسمان به دنبال خشنود ساختن آنها هستند. قطعه ای از زمین به قطعه دیگر مباهات کرده و می گوید: امروز مردی از یاران قائم از من گذر کرده است.(2)

ص:81

داده شده و قلب آنها محکم تر از پاره های آهن است. اگر به کوه هایی از آهن برخورد کنند آنها را از جا بر می کنند و شمشیرهای آنان از حرکت باز نمی ایستد، مگر زمانی که خداوند (عزوجل)، خشنود شود.(1)

ص:82

آمده اند، تکمیل شود. پرسیدم: این تعداد چند نفر است؟ آن حضرت فرمود: دو هزار نفر، جبرئیل در سمت راست او و میکائیل در سمت چب او حرکت می کند و...(1).

ص:83

ص:84

زیر درباره قاطعیت و سازش ناپذیری حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف در مقابل کارگزاران و ملاطفت و مهربانی آن حضرت با بیچارگان و مستمندان چنین آمده است:

امام علی علیه السلام بخشنده است، او درباره عمال، کارگزاران و مأموران دولت خویش بسیار سخت گیر است و با ناتوانان و مستمندان بسیار دل رحم و مهربان.

ص:۸۵

عهده هیچ نظام حقوقی برنمی آید. امام صادق علیه السلام می فرماید:

به خدا سوگند مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف عدالتش را تا آخرین زوایای خانه های مردم وارد می کند، هم چنان که سرما و گرما وارد خانه ما می شود.(۱)

در روایت دیگر از امام باقر علیه السلام درباره شمول عدالت صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف آمده است:

امام قائم عج الله تعالی فرجه الشریف (اموال را) برابر تقسیم می کند و میان مردم نیکوکار و بدکار به عدالت رفتار می نماید.(۲)

ص:86

ص:87

برای نجات حقیقت _ نه اهل حقیقت، زیرا حقیقت طرفداری ندارد _ از آستین بیرون می آید.

به این ترتیب، هر اصلاحی محکوم است، چرا که هر اصلاحی یک نقطه روشن است و تا در صحنه اجتماع نقطه روشنی هست دست غیب ظاهر نمی شود. برعکس، هر گناه، فساد، ظلم، تبعیض، حق کشی و هر پلیدی به حکم این که مقدمه صلاح کلی است و انفجار را قریب الوقوع می کند، رواست، زیرا الغایات تبرّر المبادی؛ یعنی هدف ها وسیله های نامشروع را مشروع می کنند. پس بهترین کمک به تسریع در ظهور و بهترین شکل انتظار، ترویج و اشاعه فساد است.

این گروه طبعا به مصلحان، مجاهدان، آمران بالمعروف و نهی کنندگان از منکر با بغض و عداوت می نگرند، زیرا آنان را از تأخیراندازان ظهور و قیام مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف می شمارند. بر عکس، اگر خود هم اهل گناه نباشند، در عمق ضمیر و اندیشه با نوعی رضایت به گناهکاران و عاملان فساد می نگرند، زیرا اینان مقدمات ظهور را فراهم می آورند.

ص:۸۸

اهل «ایمان و عمل صالح» داده شده است، او مظهر پیروزی نهایی اهل ایمان است. ظهور مهدی موعود منّتی است بر مستضعفان و خوار شمرده شدگان و وسیله ای است برای پیشوایی و مقتدایی آنان، مقدّمه ای است برای وراثت خلیفه اللهی آنها بر روی زمین: «و نُرید أن نَمُنَّ عَلَی الَّذین استُضعِفوا فِی الأرض و نَجعلَهُم أئمّه و نَجعَلَهُمُ الوارِثین».

ظهور مهدی موعود تحقق بخش وعده ای است که خداوند متعال از دیر زمان ها در کتب آسمانی به صالحان و متقیان داده است که زمین از آنِ آنان است: «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فی الزّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أنَّ الاَرضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالحون».

حدیث معروفِ: یَمْلَأُ اللّهُ بِهِ الْأرضَ قِسْطا وَ عَدْلاً بَعْدَ ما مُلِئَتْ ظُلْمَا وَ جَورَا نیز شاهد، تقویت کننده و مؤید نظریه انتظار سازنده است نه مؤید نظریه انتظار مخرب، زیرا در این حدیث نیز تکیه بر ظلم و سخن از گروه ظالمی است که مستلزم وجود گروه مظلوم است و می رساند که قیام مهدی برای حمایت مظلومانی است که استحقاق حمایت دارند. بدیهی است که اگر گفته می شد: یَمْلَأُ اللّهُ بِهِ الْأرضَ إیمانا وَ تَوحیدا وَ صَلاحا بَعْدَ ما مُلِئَتْ کُفْرا وَ شِرْکا وَ فسادا، مستلزم این نبود که لزوما گروهی مستحق حمایت وجود داشته باشد، چرا که در آن صورت، استنباط می شود که قیام مهدی موعود برای نجات حقِ از دست رفته و به صفر رسیده است نه برای گروه اهل حق ولو به صورت یک اقلیت. شیخ صدوق طبق روایتی از امام صادق علیه السلام می گوید: «این امر تحقق نمی پذیرد، مگر این که هر یک از شقی و سعید به نهایت کار خود برسند». پس سخن در این نیست که سعیدی در کار نباشد و فقط اشقیا به منتها درجه شقاوت برسند.

در روایات سخن از گروه زبده ای است که به محض ظهور امام به آن حضرت

ص:۸۹

ملحق می شوند، بدیهی است که این گروه ابتدا به ساکن خلق نمی شوند، (بلکه قبلاً در میان جامعه اسلامی زیست کرده اند).(۱)

انتظار دعوت به نپذیرفتن باطل است، نپذیرفتن بردگی و ستم، انتظار درفش بنیادگر مقاومت در برابر هر ناحق و هر ستم و ستم گری است. مجاهدت های خستگی ناپذیر شیعه در طول تاریخ گواه بر این است که در این مکتب سازش و سستی راه ندارد. به شیعه منتظر فرمان داده اند که سلاح خود را همیشه آماده داشته باشد، باید هم چنین باشد، چرا که منتظرانِ برپایی عدالت باید خود به عدالت و داد تعهد داشته باشد. کجا انسان معتقد متعهد، در دوران عمر خویش ساکت می نشیند و هر ظلم و ناحقی را تحمّل می کند و آرمان اعتقادی و تعهدی خویش را به کناری می نهد تا پس از سال ها مصلح موعود بیاید و عقاید و تعهدات او را تحقق بخشد؟ سستی و سکوت پذیرفته نیست؛ چگونه کسانی به خود اجازه می دهند که تعالیم والای مکتب تشیع را نامتعهدانه تفسیر کنند. اگر خود اهل اقدام نیستند مردانه و صریح اذعان کنند نه این که با تفسیر غلط بگویند که «اینها تکلیف نیست». آیا تکلیف مسلمانان این است که بنشینند تا همه چیز بر باد رود، حتی دین و ناموسشان؟ آیا تکلیف مسلمانی این است که زیر سلطه کافران از خدا بی خبر بروند، در حالی که خداوند می فرماید: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکافِرینَ عَلَی المُؤمِنینَ سَبیلاً»(۲)؛ خداوند هرگز نخواسته که کافران بر مؤمنان سلطه یابند.

شیعه منتظر، به انتظار قائم است، همو که با شنیدن نامش بر می خیزد و آمادگی

ص:90

خویش را اعلام می دارد، پس انتظار مخرب هرگز، هر چه برای شیعه رقم خورده، انتظار سازنده و امید ساز است و بس!

ص:۹۱

ناشناسی خطی، از جمله ویژگی های رهروان راه سرخ تشیع پایدار علوی است.

وَ مالِیَ إلاّ آلَ أحْمَدَ شیعَهٌ

وَ مالِیَ إلاّ مَشْعَبَ الْحَقِّ مَشْعَبٌ(۱)

_ من پیرو آلِ محمدم صلی الله علیه و آله، نه کس دیگر و راهسپار راه بر حقِ حقم، نه راهی دیگر.

این است شعار شیعه در طول تاریخ، در آوردگاه ها و میدان ها، در تبعیدها و زندان ها، در خون ها و حماسه ها، در فریادها و خروش ها؛ تا آن هنگام که این فریاد در جام زرین خورشید بریزد و جهانگیر شود.

انسانِ منتظر مهدی، در راه آل محمد صلی الله علیه و آله است. به همین دلیل، پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:

خوشا به حال منتظرانی که به حضور «قائم» برسند، آنان که پیش از قیام او نیز پیرو اویند. با دوست او عاشقانه دوست اند و موافق، و با دشمن او خصمانه دشمن اند و مخالف.(۲)

۴) بُعد امر به معروف و نهی از منکر: با این دو عمل، احکام و واجبات الهی برقرار می ماند و جامعه دینی از انحراف می رهد. رضا و خشنودی مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف در آن است که «معروف» عملی شود و «منکر» ترک گردد. بنابر این، انسانِ منتظر، نمی تواند بی تفاوت باشد. اگر مهدی حضور یابد بزرگ ترین آمر و ناهی در روزگار ظهور خواهد بود و همان گونه که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خوشا به حال کسانی که در غیاب مهدی نیز به او اقتدا کنند: طُوبی لِمَنْ أدْرَک

ص:۹۲

قائِمَ أهلِ بَیْتی وَ هُوَ مَقْتَدٍ بِهِ قَبْلَ قیامِه.(۱)

۵. بُعد اخلاق اسلامی: بزرگ ترین وجه تمایز جامعه اسلامی از دیگر جامعه ها، همان اخلاق نورانی اسلام است. جامعه منتظر باید مظهر اخلاق اسلامی باشد. امام صادق علیه السلام در حدیثی می فرماید:

هر کس می خواهد در شمار اصحاب قائم باشد، باید در عصر انتظار، مظهر اخلاق نیک اسلامی باشد، چنین کسی اگر پیش از قیام قائم درگذرد، پاداش او مانند کسانی باشد که قائم را درک کنند و به حضور او برسند.(۲)

۶. بُعد آمادگی نظامی: مسلمان باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشد، تا به هنگام طلوع خورشید، به صف پیکارگران رکاب مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف بپیوندد و در نبرد بزرگ حق و باطل حماسه آفریند و حضور فعّال داشته باشد.(۳) امام صادق علیه السلام می فرماید:

باید هر یک از شما برای خروج قائم سلاح تهیه کنید، اگر چه یک نیزه،(۴) چون وقتی خدا ببیند کسی به نیت یاری مهدی اسلحه تهیه کرده است امید است عمر او را دراز کند تا ظهور را درک کند و از یاوران مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف باشد.(۵)

ص:93

ص:۹۴

عالَم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور ان شاءالله تهیه شود.(۱)

منتظر از نظر ایشان باید در جهت منویات حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف تلاش کند. امام می فرمایند:

البته این پر کردن دنیا از عدالت، اگر می توانستیم می کردیم، اما چون نمی توانیم بکنیم ایشان باید بیایند.(۲)

بنابر این، از نظر امام قدس سره وظیفه منتظران واقعی تلاش برای تحقق اهدافی است که با ظهور آن امام معصوم به طور کامل، محقق می شود.

حضرت امام قدس سره در سراسر دوران مبارزه هرگز هدف خود را محدود به از بین بردن استبداد داخلی و مبارزه با استعمار خارجی در کشور نکرده بودند، بلکه به دنبال حاکمیت اسلام در سراسر جهان و کوتاه کردن دست ابرقدرت ها از همه کشورهای اسلامی بودند. ایشان حرکت خود را در راستای قیام جهانی موعود علیه السلام می دیدند و انقلاب اسلامی ایران را مقدّمه ای برای انقلاب عظیم مهدوی ارزیابی می کردند.

حضرت امام خمینی می فرمودند:

مسئولان باید بدانند که انقلاب محدود به ایران نیست، انقلاب مردم ایران نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان به پرچم داری حضرت حجت (ارواحنافداه) است که خداوند بر همه مسلمانان و جهانیان منت نهد و ظهور و فرجش را در عصر حاضر قرار دهد، مسائل اقتصادی و مادی اگر لحظه ای مسئولین را از وظیفه ای که بر عهده دارند، منصرف کند، خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال

ص:95

دارد، باید دولت جمهوری اسلامی تمامی سعی و توان خود را در اداره هر چه بهتر مردم بنماید و این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است، منصرف کند.(1)

بنابراین، انتظار در قاموس امام خمینی مفهومی جز آمادگی فردی و اجتماعی برای برپایی دولت کریمه حضرت ولی عصر (ارواحنا فدا) ندارد. حضرت امام واژه انتظار را که سال ها با سکون و سکوت، تحمل ظلم، دم فروبستن و در یک کلمه ماندن و درجا زدن به امید بر آمدن دستی از غیب، مرادف شده بود، از این معنا خارج کرد و این بار «انتظار» نه به عنوان عاملی برای خاموش ساختن روح سرکش اجتماع، بلکه به عنوان ابزاری برای دگرگون کردن وضع موجود و حرکت به سوی آینده موعود به کار گرفته شد.

ص:96

هویّت اسلامی مسلمانان در سراسر جهان سرمایه گذاری می کند و دلیلی هم ندارد که مسلمانان جهان را به پیروی از اصول تصاحب قدرت در جهان دعوت نکند و جلو جاه طلبی و فزون طلبی صاحبان قدرت، پول و فریب را نگیرد.(1)

از آن جا که انتظار موعود و تحقق وعده الهی در حاکمیت جهانیِ دین اسلام می تواند در احیای هویت اسلامی مسلمانان و مقابله با روحیه خودباختگی و احساس حقارت در مقابل فرهنگ و تمدن مغرب بسیار مؤثر باشد، ایشان با ژرف اندیشی تمام، احیای فرهنگ انتظار را به عنوان یکی از ارکان مهم احیای هویّت اسلامی و وسیله ای برای تحقق دوباره قدرت و شوکت مسلمانان در جهان مد نظر قرار داده می فرمودند:

ما همه انتظار فرج داریم و باید در این انتظار، خدمت کنیم. انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا بکند و مقدمات ظهور ان شاءالله تهیه بشود.(2)

به امید روزی که فجر انقلاب اسلامی به صبح روشن انقلاب جهانی حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف متصل شود و چشمان ناقابل ما به جمال نورانی او منور گردد.

ص:۹۷

انتظار ظهور امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف به معنای انتظار برای پر شدن جهان از عدل و داد و عدالت برای همه انسان ها، انتظار رفع ظلم از صحنه زندگی بشر و انتظار فرا رسیدن دنیایی برتر از لحاظ معنوی و مادی است و بر همین اساس، نیمه شعبان عید بسیار بزرگی است که جهان چشم انتظار مولود مبارک و معظم آن، و بشریت تشنه رهبری و هدایت اوست.

رهبر معظم انقلاب وجود حالت انتظار را در دل آحاد مردم یکی از الطاف خداوند بر مردم ایران در دوران انقلاب می دانند و می فرمایند:

این بزرگوار در فضای ذهنی و معنوی جامعه ما حضور دارد و جوانان مؤمن و با اخلاص نیز با آن حضرت قلبا در ارتباط هستند. این ارتباط به معنای حقیقی کلمه دو جانبه است و در حالات برجسته شور و محبت و احساس و عواطفی که ملت ایران نسبت به این بزرگوار دارند، این ارتباط طرفینی است.

ایشان انتظار ظهور امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را موجب زنده شدن روح انتظار فرج در جوامع بشری دانسته و می فرمایند:

انتظار به معنای اشتیاق انسان برای دست رسی به وضعی برتر و بالاتر است و این حالتی است که بشر همیشه باید در خود حفظ کند و پیوسته در حال انتظار فرج الهی باشد.

مقام معظم رهبری به تلاش مستمر قدرت های شیطانی برای از بین بردن فروغ امید در دل انسان ها اشاره کرده و می فرمایند:

مبنای کار قدرت های طاغوتی بر این است که فروغ امید را در دل ها بمیرانند و همه امیدها را به یک نقطه مادی، یعنی پول و زخارف کم ارزش دنیا متمرکز کنند که سر رشته آن نیز در دست خودِ آن هاست. همه چیز را با حساب های

ص:۹۸

کمی و پولی محاسبه می کنند و معنویات را از حساب خارج می کنند و به ویژه می کوشند که آن آینده موعود را از چشم ملت ها دور نگه دارند، اما ملت ها باید امیدوار باشند تا این اراده تکوینی الهی تحقق پیدا کند.(۱)

انقلاب اسلامی بذر امید را در دل همه مستضعفان نشاند. انقلاب اسلامی ایران، ظهور سراسر نور مولا علیه السلام را نزدیک ساخته است. اینک بر همگان است که این تلاش خدایی را با همه شداید و سختی ها تا آخرین سر منزل مقصود _ که آماده کردن همه زمینه ها برای فرجش می باشد _ ادامه دهند. در این رهگذر، از توطئه های موذیانه دشمن نباید غافل بود. رهبر معظم انقلاب در رابطه با هوشیاری امت مسلمان می فرماید:

دشمنان سراغ مجموعه احکام و مقررات اسلام رفتند. هر عقیده و هر توصیه ای از شرع مقدس که در زندگی و سرنوشت آینده فرد و جماعت و امت اسلامی تأثیر مثبت و بارزی داشته است، به نحوی با آن کلنجار رفتند تا اگر بتوانند آن را از بین ببرند، اگر نتوانند، روی محتوایش کار کنند! ... گاهی ده ها سال زحمت می کشند، برای این که بتوانند نقطه درخشانی را کور یا کمرنگ کنند یا نقطه تاریکی را به وجود بیاورند! سال های متمادی می نشینند و پول خرج می کنند! یکی زحمت می کشد و تلاش می کنند، ولی توفیق پیدا نمی کند، بعد از او کسان دیگری می آیند. روی عقاید دنیای اسلام، از این گونه کارها خیلی شده است. روی عقیده توحید، عقیده امامت، روی اخلاقیات اسلامی، معنای صبر، معنای توکل، معنای قناعت، کار کرده اند! همه اینها نقاط برجسته ای هستند که

ص:۹۹

اگر ما مسلمان ها درست به حقیقت آنها توجه بکنیم تبدیل به موتور حرکت دهنده جامعه اسلامی می شود.

... بنده سندی را دیدم که بزرگان استعمار و فرماندهان استعماری توصیه می کنند که ما باید کاری بکنیم که این عقیده به مهدویت به تدریج از بین مردم زایل بشود! ببینید عقیده به مهدویت چقدر مهم است! چقدر خطا می کنند کسانی که به اسم روشن فکری و به اسم تجدّدطلبی می آیند و عقاید اسلامی را بدون مطالعه، بدون اطلاع، بدون این که بدانند دارند چکار می کنند، مورد تردید و تشکیک قرار می دهند! اینها همان کاری را که دشمن می خواهد انجام می دهند.(۱)

رهبر معظم انقلاب در بخشی دیگر از سخنانشان از توطئه دشمنان برای از بین بردن امید و نشاط در جامعه اسلامی پرده برداشته و می فرماید:

استعمار روح نا امیدی را می خواهد امروز استکبار جهانی مایل است که ملت های مسلمان و از جمله ملت عزیز ایران، دچار این حالت بشوند _ روح نا امیدی _ ای آقا! دیگر نمی شود کاری کرد، دیگر فایده ای ندارد! می خواهند این را به زور به مردم تزریق کنند. ما که در جریان خبرهای تبلیغاتی و زهرآگین دشمنان قرار داریم، به عیان می بینیم که اغلب این خبرهایی که تنظیم می کنند، برای مأیوس کردن مردم است. مردم را از اقتصاد و از فرهنگ مأیوس می کنند، متدینین را از گسترش دین مأیوس می کنند.(۲)

رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنانشان کسانی را که آب به آسیاب

ص:100

دشمن ریخته و در مسیر آنها گام بر می دارند، از این عمل برحذر داشته، می فرمایند:

... امروز هر نفسی، هر حنجره ای که برای نا امید کردن مردم بدمد، بدانید که این حنجره در اختیار دشمن است. چه خودش بداند، چه خودش نداند! هر قلمی که کلمه ای را در جهت نا امید و مأیوس کردن مردم روی کاغذ بیاورد، این قلم متعلق به دشمن است، چه صاحب این قلم بداند، چه نداند! دشمن از او استفاده می کند.(1)

با این حال، رهبر انقلاب ملت مسلمان و انقلابی ایران را ملتی بیدار، زنده و متوجه می داند که قدر عزّت و قدرتش را می داند و در برابر توطئه های دشمنان و مزدورانشان ارزش و اصالت خود را از دست نمی دهد.

ص:101

طول تاریخ می شود. چه علتی داشت که بسیاری از انبیای بزرگ اولی العزم آمدند و نتوانستند دنیا را از بدی ها پاک و پیراسته کنند؟ چون زمینه ها آماده نبود... اگر امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در یک دنیای بدون آمادگی تشریف بیاورند، همان خواهد شد! باید آمادگی باشد، این آمادگی چگونه است؟ این همانی است که شما نمونه هایی از آن را در جامعه خودتان مشاهده می کنید. امروز در ایران اسلامی چیزهایی از درخشندگی های معنوی وجود دارد که در هیچ جای دنیا نیست. امروز در کجای دنیا جوان هایی پیدا می شوند که روی شهوات نفس و روی مادی گری پا بگذارند و سراغ معنویات بروند. شاید بشود گفت که مجموعه زنان کشور ما از همه جای دنیا بهترند. وقت کار که می رسد، کار سیاسی، کار فرهنگی و کار تشکیلاتی جلو هستند، وقت جهاد که می رسد فرزندانشان را با دست خودشان به جبهه می فرستند. وقت خانه داری و تربیت اولاد که می رسد که بانوهای خانه دارند، همه اینها در دنیا کم یاب است. اینها خیلی ارزش است. اینها تربیت اسلام است. اینها همه امید بخش است. پس می شود زمینه ها را فراهم آورد.(1)

ص:102

2. وظایفی که بار عملی بیشتری دارند، مانند دادن صدقه برای سلامتی آن امام، رفتن به حج و دادن صله و هدیه برای آن حضرت و پرداختن حقوق مالی، از جمله سهم امام علیه السلام .

3. تکالیفی که بار اعتقادی دارند، مانند معرفت به امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و استوار کردن اعتقادات بر معیاری صحیح.

4. وظایفی که علاوه بر استفاده از موارد بالا، بار عملی مهم و اساسی پیدا می کنند، مانند مبارزه با مدعیان دروغین مهدویت، پیروی از آن بزرگوار، دفاع در برابر مهاجمان به جامعه اسلامی، تلاش برای آماده کردن زمینه ظهور از طریق اصلاح امور اجتماع، مانند امر به معروف و نهی از منکر.

ص:۱۰۳

«الغیبه» بزند، دیگر زمینه ای ندارد؟ آیا هیچ خطری سرمایه اعتقادی شیعیان آل محمد صلی الله علیه و آله را تهدید نمی کند.

آیا جوانان و نوجوانان کشور _ که به تعبیر امام راحل قدس سره کشور ائمه هدی علیهم السلام و کشور صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف است _ به حدّی از شناخت درباره حضرت حجت رسیده اند که علمای شیعه، دعوت کنندگان و مرزداران حریم تفکر شیعی بتوانند با خاطری آسوده سر به بالین بگذارند؟

به راستی آیا حوزه های علمیه شیعه، علمای گرانقدر تشیع، نهادها و مراکز فرهنگی _ تحقیقاتی و تبلیغاتی کشور، دِیْن خود را نسبت به صاحب اصلی شان ادا کرده اند، همان صاحبی که حضرت امام رحمه الله در شأنش فرمود:

رهبر همه شما و همه ما وجود مبارک بقیه اللّه است و باید ماها و شماها طوری رفتار کنیم که رضایت آن بزرگوار را که رضایت خداست، به دست بیاوریم.(۱)

امروز وظیفه علمای اعلام در دفاع و مرزبانی از تفکر شیعی و پاسخ به شبهات، در ضمن چند سخنرانی در ایام نیمه شعبان خلاصه نمی شود. همتی والا می طلبد تا وظیفه خویش را _ چنان که در روایتی از امام هادی علیه السلام نقل شده _ به انجام برسانند. امام هادی علیه السلام وظایف علما را در زمان غیبت چنین ترسیم می کنند:

اگر بعد از غیبت قائم شما نبودند علمایی که مردم را به سوی او می خوانند و به سویی او را راهنمایی می کنند و با برهان های الهی از دین او پاسداری می کنند و بندگان خدا را از دام های شیطان و پیروان او و هم چنین از دام های

ص:104

دشمنان اهل بیت رهایی می بخشند، هیچ کس بر دین خدا باقی نمی ماند، اما علمای دین دل های متزلزل شیعیان ناتوان را حفظ می کنند، هم چنان که کشتی بان سکان کشتی را حفظ می کند. این دسته از علما در نزد خداوند دارای مقام و فضیلت بالایی هستند.(1)

ص:105

که باید از اسلام، آرمان ها و اهداف آن دفاع کنند و توطئه ها را بی اثر سازند. همه منتظران باید از سنگرهای اسلام و مرزهای فکری و عقیدتی اسلام حفاظت کنند.

اگر جهاد اکبر و جهاد کبیر جزء وظایف منتظران عصر غیبت است، مشکلاتی را به همراه خواهد داشت. هم جهاد اکبر این مشکلات را دارد و هم جهاد کبیر. کسی که می خواهد خود را بسازد با این مشکلات روبه رو می شود و کسی که در صدد ساختن دیگران است، باز با این مشکلات درگیر است، البته منتظران حقیقی در مسیر ایفای مسئولیت خویش پایداری و مقاومت می کنند. توجه به بعضی از وظایفی که می تواند در رشد، بالندگی و پویایی جامعه اسلامی مؤثر باشد عبارتند از:

ص:106

بدون تردید، مقصود از شناختی که امامان ما، که درودها و سلام های خداوند برایشان باد، تحصیل آن را نسبت به امام زمان مان امر فرموده اند، این است که ما آن حضرت را آن چنان که هست بشناسیم، به گونه ای که این شناخت سببِ در امان ماندن ما از شبهه های ملحدان و مایه نجات مان از اعمال گمراه کننده مدعیان دروغین باشد و این چنین شناختی جز به دو امر حاصل نمی گردد: اوّل شناختن مشخص امام عج الله تعالی فرجه الشریف به نام و نسب و دوم، شناخت صفات و ویژگی های او و به دست آوردن این دو شناخت از اهم واجبات است.(1)

البته شناخت دوم می تواند در زندگی فردی و اجتماعیِ منتظران، منشأ اثر و تحوّل باشد، زیرا اگر کسی به حقیقت به صفات و ویژگی های امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف و نقش و جایگاه آن حضرت در عالم هستی و فقر و نیاز خود نسبت به او واقف شود، هرگز از یاد و نام آن حضرت غافل نمی شود. البته شناخت و معرفت حقیقی به آن حضرت جز با عنایت خداوندی میسور نیست. بنابراین، باید از درگاه الهی توفیق شناخت حجتش را درخواست کرد.

ص:107

بمیرد و پس از مردنش قائم عج الله تعالی فرجه الشریف به پا خیزد، پاداش او هم چون پاداش کسی خواهد بود که آن حضرت را درک کرده است، پس کوشش کنید و در انتظار بمانید، گوارا باد شما را ای گروه مشمول رحمت خداوند.(1)

در توقیع شریفی که از سوی حضرت برای شیخ مفید صادر شد، اعمال ناشایست و گناهانی که از شیعیان آن حضرت سر می زند یکی از اسباب طولانی شدن غیبت و دوری شیعیان از لقای ایشان شمرده شده است.

ص:108

می کنیم:

بار خدایا! من در بامداد این روز و تمام دوران زندگانی ام، عهد و عقد و بیعتی را که از آن حضرت برگردن دارم با او تجدید می کنم که هرگز از آن عهد و بیعت برنگردم و بر آن پایدار بمانم. بار خدایا! مرا از انصار و یاران آن حضرت و مدافعان از حریم مقدس او و شتابندگان در پی انجام مقاصدش و امتثال کنندگان اوامر و نواهی اش و حمایت کنندگان از وجود شریفش و سبقت جویان به سوی خواسته اش و شهید شدگان در رکاب و در حضور حضرتش قرار ده.(1)

ص:109

عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند.] و از یاران و همراهانش قرار گیرد.(1)]

ص:۱۱۰

ندهند، رفته رفته دین از میان می رود. بنابر این، امر به معروف و نهی از منکر بر همه کس واجب و لازم است و با کوتاهی در آن انواع فسق و فجور ظاهر می شود.

اگر جوانان ما در اعتقادشان به خود بقبولانند که امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در میان آنها زندگی می کند و شاهد اعمالشان است، رفتار و زندگی و مرگ و حیات آنها تغییر کیفی می یابد. متأسفانه این ویژگی در بین جوانان ما کم رنگ شده است. شاید برای لحظاتی یا روزهایی درباره وجود مبارکش فکر کنند، اما بعد او را به فراموشی می سپارند. اگر آنها امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را اسطوره ای در تاریخ به حساب آورند، اشتباه بزرگی کرده اند. امام زمان حضور دارد و هر عملی را که ما انجام می دهیم می بیند و می شنود. روزی که ما به این اعتقاد برسیم و آن را لمس کنیم، بزرگ ترین جهش ها را در راه تکامل زندگی مان برداشته ایم و این قدم اصلی برای تسریع در ظهور حضرت است. بنابر این، باید هر چه سریع تر در خود تحوّل ایجاد کنیم و خود را آماده سازیم و به آن درجه از رشد عقلی، ایمانی و اخلاقی برسیم که توان تحمل آن وجود مبارک را داشته باشیم. مطمئنا اگر به آن درجه از آگاهی برسیم، به طور قطع، حضرت ظهور خواهند فرمود. امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در انتظار لحظه ای است که این تحوّلات درونی که باید در قلب و روح انسان ها به وجود آید، به حدّ کمال خود برسد تا حضرت بتواند ظهور کند. امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در میان ما حاضر است و زندگی می کند، او ما را می بیند، ولی ما از دیدنش محروم هستیم، این ماییم که قلب و روحمان از بار گناهان پوشیده شده و قادر نیستم وجود مبارکش را درک کنیم. او از ما غیبت نکرده،

ص:111

ماییم که از او غیبت کرده ایم.(1)

ص:۱۱۲

اگر دیدند آن چه از دل و مغز و اعضایشان تراوش می کند توحید، تقوا و طهارت است، دل خوش دارند که شاخه وجودشان با شجره طیبه اهل بیت و ذخیره آنان، یعنی امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف پیوند خورده است و اگر دیدند خدای ناکرده آن چه از درون و برونشان بر می خیزد نقطه مقابل اعمال و رفتار آن حضرت است، نه کسب و تجارتی منزه دارند، نه خانواده ای مزکّی، نه از فضایل اخلاقی برخوردارند و نه از قبایح عملی دورند، چشمانشان ناپاک و زبانشان نامهذب است، نگران باشند که مبادا شاخه وجودشان با شجره خبیثه دشمنان امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف پیوند خورده است، چرا که پیام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف همان پیام اجداد طاهرین شان است. که در زیارت جامعه فرموده اند: وَوَصیّکُمْ التَّقْوی.

با کلام نورانی حضرت صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف که خواهان عهد و پیمان قلبی شیعیان است، این مقال را به پایان می بریم:

وَ لَوْ أنَّ أشْیاعَنا _ وَفَّقَهُمُ اللّهُ لِطاعَتِهِ _ عَلی اجْتماعٍ مِنَ الْقُلوبِ فی الوَفاءِ بِالْعَهْد عَلَیْهِمْ لَما تَأَخَّرَ عَنْهُمْ الْیمَن بِلقائِنا؛(۱)

اگر شیعیان ما _ که خداوند آنها را موفق به اطاعتش بدارد _ دل هایشان در وفا به عهد و پیمانی که با ما دارند گرد هم می آمد، از فیض دیدار ما محروم نمی شدند.

ص:113

ص:114

خداوند منان مسئلت بنماید.(1)

ص:۱۱۵

بلکه باید بگوییم (م ح م د). در روایتی آمده است: «لا یَحِلُّ لَکُمْ ذِکْرُهُ بِاِسْمِهِ».(۱) بنابر این، ذکر نام حضرت مباح نیست. بعضی از اعاظم و علمای دین مستقلاً در این موضوع کتاب نوشته اند.(۲) شیخ حر عاملی در این مسأله کتاب مستقلی تألیف کرده است.(۳)

شیخ صدوق که متخصص و استاد جمع روایات درباره امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است، در کمال الدین می فرماید:

وَالَّذی أذْهَبُ إلَیْه ما رُویَ فیَ النَّهیِ مِنَ الْتَسْمِیهِ؛ آن چه من بدان مایل شده ام روایاتی است که در آنها از تسمیه نهی شده است.

معتقدان به این رأی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، شیخ طبرسی، سید اسماعیل عقیلی مؤلف کتاب کفایه الموحدین، میرداماد، علامه مجلسی و محدث نوری، هر کدام به گونه ای حکم به حرمت داده و آن را به زمان یا شرایط خاصی مقید کرده اند.(۴)

اما قول دیگری نیز حاکم است و آن این که هیچ یک از مراجع عظام تقلید، ذکر نام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را حرام نمی دانند، زیرا روایاتی را که در این خصوص صادر شده، ناظر به زمان تقیّه می دانند و استدلال می کنند که در روایات مربوط به امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بیان شده که نام آن حضرت، نام پیامبر صلی الله علیه و آله و کنیه اش، کنیه پیامبر صلی الله علیه و آله است. وقتی کنیه پیامبر صلی الله علیه و آله

ص:116

درباره ایشان صراحتا و علنا مطرح بود نام پیامبر نیز علنا در مورد ایشان به کار گرفته می شد و این زمینه ای می شد تا دشمنان حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را شناسایی کرده و جان ایشان در خطر جدّی قرار گیرد. البته این مربوط به زمان تقیّه و خطر بوده است.

استنباط فقهای ما این است که این روایات ناظر به زمان تقیّه است؛ یعنی زمانی که خلفای عباسی با شدّت هر چه تمام تر از همه احتمالات و اخبار برای ردیابی امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف استفاده می کردند تا آن حضرت را به شهادت برسانند. اما الآن که آن تقیّه وجود ندارد، آن حرکت هم منتفی است. بنابراین،ذکر نام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف : «حرمت مادامی» دارد، یعنی مادامی که تقیّه حاکم بوده ذکر نام صریح امام علیه السلام حرام بوده، اما وقتی تقیّه مرتفع شد، حرمت هم مرتفع می شود.

در این میان، بعضی از بزرگان بین دو قول مطرح در این مسئله جمع کرده و گفته اند: به استناد بعضی از روایات ذکر نام صریح حضرت در ملأ عام و محافل و مجالس جایز نیست، اما در غیر این موارد، بیان نام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف اشکال ندارد.(1)

ص:117

است. خانواده پدر و مادر، محل تولد، محل غایب شدن، نشانه های ظهور و حتی خصوصیات جسمی و در یک کلام، همه ابعاد و ویژگی های ایشان ذکر شده است؛ بنابر این، فقط یک مهدی را قبول داریم. لیکن بعضی از صوفیه و عرفا قائل به مهدویت نوعیه بوده و عقیده دارند که در هر عصر و دوره ای باید یک مهدی وجود داشته باشد که ویژگی ها و خواص مهدویت و هادویت را داشته باشد و می گویند هیچ عصری خالی از یک مهدی هادی نیست و ضرورتی هم ندارد که مشخص شود از نسل چه کسی است و چه خصایصی دارد.(1)

ص:118

هر چند هنوز ظهور شخص ایشان واقع نشده است.(1)

ص:119

در مورد گسترش فساد و زیاد شدن گناهان سه نکته قابل توجه است:

الف) مطلق این امور نشانه ظهور به حساب نمی آید و چنین نیست که هر زمان فساد گسترش یافت و گناهان زیاد شد، حضرت ظهور کند.

ب) جهان قبل از ظهور حضرت مملوّ از گناهان بسیار زیاد شده و ظلم و ستم و فساد به طور چشم گیر و فوق العاده ای افزایش می یابد، با این همه، اثبات چنین واقعیتی به معنای عدم وجود طاعت و بندگی و عدالت در جای جای زمین نیست.

ج) وجود چنین نشانه ای هرگز از مسئولیت منتظران برای مبارزه با ظلم و از بین بردن ریشه گناهان نمی کاهد، اگر چه به موفقیت چندانی در این زمینه دست نیابند.

ص:۱۲۰

نشانه هایی در طبیعت: مانند کم شدن چشم گیر برداشت از زراعت ها.

نشانه هایی در آسمان: مانند خسوف و کسوف مکرر و فراوان در یک سال، به ویژه در ماه رمضان.

نشانه های یقینی: مراد نشانه ها و علاماتی است که در روایات متعدد بر آن تأکید شده است، مانند قیام سفیانی (مردی به نام عثمان بن عنبسه) و صیحه آسمانی.

نشانه های احتمالی: نشانه هایی است که تنها در اندکی از روایات آمده یا تصریح به غیر حتمی بودن آنها شده است، مانند آتشی در آسمان، فرو رفتن بغداد و بصره در زمین.

نشانه های متشابه: نشانه هایی که مراد از آنها و کیفیّت آنها روشن نیست و تأویل های مختلف و اشکال گوناگونی می تواند داشته باشد، مانند خروج دجّال.

نشانه های روشن: نشانه هایی که کیفیت خاصی دارند و تأویل بردار نیستند، مانند آن که فریادی از آسمان در آستانه قیام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف به نام حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف ظهور ایشان را تصریح و اعلان می نماید.

نشانه هایی در تلقی از شریعت: مانند این که کارهای خیر از منکرات شمرده می شوند و کارهای زشت و منکرات به عنوان کار خیر و معروف اقبال می شوند.

نشانه هایی در برخی سرزمین ها: مانند این که «کوفه» از مؤمنان خالی می ماند و «قم» به عنوان معدن علم و فضیلت به شمار می آید.

نشانه هایی در تکوین: مانند طلوع خورشید از مغرب.

نشانه های تحقق یافته در گذشته های دور: مانند از بین رفتن حکومت

ص:121

بنی عباس.

نشانه های تحقق یافته در گذشته ای نزدیک: مانند قیام مردی از قم.

نشانه های تکرار شده در تاریخ: مانند شیوع طاعون.

نشانه های تحقق نیافته: مانند خروج یمانی (در دعوت به ولایت اهل بیت) و سفیانی (در مبارزه با تشیع) و سید خراسانی (با پرچم هایی به طرفداری از حق).

اکمال الدین صدوق از امام صادق علیه السلام چنین نقل کرده است: پنج چیز قبل از قیام قائم علیه السلام به وقوع می پیوندد: قیام یمانی، خروج سفیانی، ندای آسمانی، فرورفتن لشکری در بیداء (سرزمینی بین مدینه و مکه) و کشته شدن نفس زکیه (محمدبن الحسن). بین کشته شدن نفس زکیه و قیام قائم آل محمد عج الله تعالی فرجه الشریف تنها پانزده شب فاصله است.

در ینابیع الموده (ص 427) از حضرت علی علیه السلام نقل شده که فرمود:

اندکی پیش از قیام قائم ما سفیانی قیام خواهد کرد و به اندازه دوره بارداری زنان، «یعنی نه ماه» فرمانروایی خواهد کرد. سپاه او رو به مدینه پیش می روند، وقتی که به منطقه بیداء می رسند زمین آنان را به کام خویش فرو می برد.(1)

ص:۱۲۲

منطق و علم، امکان وقوع عمر طولانی ثابت شد و معلوم گشت که دانش بشری در راه تبدیل امکان نظری به امکان عملی است،(۱) دیگر جایی برای استبعاد تحقق این مسئله برای شخص امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف باقی نمی ماند، جز این اعجاب که چگونه حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف توانسته بر علم پیشی گیرد و قبل از این که دست علم به سطح این تحوّل، یعنی امکان فعلی برسد، آن حضرت توانسته باشد امکان نظری را به امکان علمی تغییر دهد؟! این همانند کسی است که در کشف داروی بیماری صرع و سرطان بر علم پیشی گرفته باشد.(۲)

در تاریخ تنها دو تن مأمور پاکسازی تمدن انسان از تباهی و فساد شدند و هر دو عمری چند برابر عمر معمولی ما داشته اند: یکی نوح پیامبر و دیگری که نقش خود را در آینده بشر ایفا می کند، حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف است. چرا ما نوح را که حداقل نزدیک به هزار سال زندگی کرد می پذیریم، ولی مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را نمی پذیریم؟

اگر ما این نظر علمی را که ناتوانی و پیری نتیجه نبرد و کشمکش با عوامل مشخص خارجی است، بپذیریم، معنایش این است که از جنبه نظری امکان آن وجود دارد که اگر بافت های تشکیل دهنده جسم انسان را از عوامل مؤثر دور نگه داریم، حیات او طولانی می شود و در نهایت، بر پدیده پیری فایق می آید و اگر نظریه دیگری را که می گوید پیری قانونی طبیعی برای سلول ها و بافت های

ص:123

زنده است بپذیریم، به این نتیجه می رسیم که آنها تخم نیستی را با خود حمل می کنند و آن گاه که به مرحله ناتوانی و پیری رسند، می میرند. حتی در صورت پذیرش این نظریه نیز معنایش این نیست که این قانون طبیعی انعطاف پذیر نیست، بلکه این قانون بر فرض ثبوت، قانونی انعطاف پذیر خواهد بود، زیرا دانشمندان در آزمایشگاه های علمی خود مشاهده کرده اند و ما نیز در زندگی خود می بینیم که پیری پدیده ای فیزیولوژی است و وابسته به زمان نیست، گاهی زود فرا می رسد و گاهی نیز با فاصله زمانی بیشتری آشکار می شود. گاهی فردی بسیار مسن است، ولی نشانه ای از پیری بر تن ندارد. به این موضوع پزشکان هم اعتراف دارند. دانشمندان از انعطاف پذیری این قانون بهره برده و عمر برخی حیوانات را صدها برابر از عمر طبیعی شان بیشتر کرده اند.

البته برای هر خداپرستی این که کلیه امور هستی به دست خداست و او می تواند در هستی و قوانین آن تصرف کرده و آن چه را به مصلحت است، محقق نماید امری بدیهی است، همان گونه که حضرت آدم علیه السلام را از خاک بی جان (بدون پدر و مادر) و حضرت عیسی علیه السلام را از مادر و بدون پدر خلق کرد و به حضرت نوح علیه السلام و حضرت خضر علیه السلام عمر طولانی داد و ماه را بدون آن که در کائنات خللی پیش آید دو نیمه کرد و به حالت اوّل بازگرداند، هم چنین می تواند مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف را نیز سال ها جوان و سالم نگه دارد.

ص:۱۲۴

معصوم علیهم السلام است.

الف) امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف در توقیعی خطاب به شیعیان فرمود:

فَإنّا نُحیطُ عِلْمَا بِأنْبائِکُمْ وَ لا یَعْزُبُ عَنّا شَیءٌ مِنْ أخْبارِکُمْ؛(۱)

ما بر اوضاع و احوال شما کاملاً آگاهیم و هیچ یک از اخبار شما بر ما پوشیده نمی ماند.

ب) امام صادق علیه السلام درباره قول خدای عزّوجل که فرمود:

«اِعْمَلُوا فَسَیَریَ اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤمِنُونَ»؛(۲)

عمل کنید که خدا و پیامبر و مؤمنین کردار شما را می بینند.

فرمود: مؤمنین همان ائمه هستند.(۳)

ج) عبدالله بن ابان که در نزد امام رضا علیه السلام منزلتی داشت گوید: به امام علیه السلام عرض کردم: برای من و خانواده ام به درگاه خدا دعا فرمایید. امام فرمود: مگر من دعا نمی کنم؟ به خدا سوگند که همانا اعمال شما در هر شب و روز بر من عرضه می شود.

عبدالله گوید: حضرت که متوجه شد من این مطلب را بزرگ و باور نکردنی شمرده ام فرمود:

مگر کتاب خدا را نخوانده ای؟

«وَ قُل اِعْمَلُوا فَسَیَریَ اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤمِنُونَ»؛

مراد از مؤمن به خدا سوگند علی ابن ابی طالب علیه السلام است.(۴)

ص:125

ص:126

دوبار، بلکه در هر روز، کارنامه هر یک از ما را به حضور مقدس ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف عرضه می دارند، چه تأثیری جز تلاش در راه اصلاح نفس و بهسازی اعمال ما می تواند داشته باشد؟

تذکر امام صادق علیه السلام را به عنوان حُسن ختام این بخش می آوریم:

إنَّ أعْمالَ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله تُعْرَضُ عَلی رَسُولِ اللّهِ کُلَّ خَمیسٍ فَلْیَسْتَحْی أحَدُکُمْ مِنْ رَسُولِ اللّهِ أنْ یَعْرِضَ عَلَیْهِ الْقَبیحَ؛(1)

کردار امت محمد صلی الله علیه و آله هر پنجشنبه بر او عرضه می گردد، پس هر یک از شما باید از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله حیا کند که مبادا کارهای زشت خویش را به او عرضه بدارد.

ص:۱۲۷

و مشکلاتی باشد که باعث روی آوردن آنها به خدا و دعا کردن برای فرج است. چنان که در قرآن آمده است:

ما انسان ها را به شداید و سختی های روزگار مبتلا می سازیم، باشد که به درگاه ما تضرع و زاری نمایند و به دعا روی آورند.(۱)

بر این اساس، دعا برای فرج نه تنها منافاتی با حکمت های الهی ندارد، بلکه خود می تواند از زمره همین حکمت ها به شمار آید.

۲. دعا برای فرج امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف وظیفه و تکلیفی است که در عصر غیبت در روایات بسیاری بر آن تأکید شده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه هدی علیهم السلام بر چنین دعایی امر فرموده اند، حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف نیز نه تنها شیعیان خود را به دعا کردن برای تعجیل فرج فرمان داده، بلکه کثرت دعا را از آنان خواسته اند.(۲)

۳. در برخی روایات، دعا برای فرج وسیله ای برای نجات از هلاکت به شمار آمده است. امام حسن عسکری علیه السلام می فرماید:

به خدا، فرزندم مهدی را غیبتی است که در آن هیچ کس از هلاکت نجات نمی یابد، مگر کسی که خدای (عزوجل) او را بر اعتقاد نسبت به امامتش ثابت قدم بدارد و او را در دعا برای تعجیل فرجش توفیق عنایت فرماید.(۳)

در پایان باید گفت: وقتی که انتظار فرج والاترین نوع عبادت به شمار می آید، دعا برای فرج نیز زیباترین جلوه انتظار به حساب می آید و اصل دعا

ص:۱۲۸

گرامی ترین و محبوب ترین چیزها در نزد خداست و تأثیر آن در تغییر دادن تقدیر است. چنان که در روایات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است:

أکْثِر مِنَ الدُّعاء فَإنَّ الدُعاءَ یَردّ الْقَضاءَ؛(۱)

زیاد دعا کن، زیرا دعا قضای الهی را باز می گرداند.

ص:129

ص:130

ص:131

آسمانی خفتگان در بستر بی خبری از جای بر می خیزند. ایستادگان از سر غرور و نخوت برجای میخ کوب شده و با بازوانی لرزان بر زمین می غلتند! نشستگان از سرِ ناچاری در حیرتی تام، از جای بر می خیزند و همگان در اضطرابی سخت می مانند تا دریابند آنها را چه رسیده است.

دیری نمی پاید که صدایی دیگر همه را به خود می آورد. نغمه ای گوشنواز:

من آن بقیت خدایم، دلیلی از سوی او و خلیفه ای در میان بندگان، آمده ام، آگاه باشید که این آمدن، شما را بهترین بشارت است. کاش نیک دریابیدش، انقلابی بزرگ آسمان و زمین را در بر می گیرد و حیرت آنی زمینیان را رها نمی سازد و آنان که شنیدن نغمه دل انگیزش را انتظار می کشند. ای یاران برجسته و ای هم رازان و هم رزمان من! ای همه کسانی که خدایتان شما را برای یاری من برگزیده! ای ذخیره های خداوندی! به سوی من آیید.(1)

ص:132

کجاست آغوش مهربانی که دل های زخمی را به ضیافت ابریشمی بخواند.

بیا که بی تو آسمان دلم اسیر تیرگی هاست و هرگز ستاره امید در برج اقبال، رحل خوش بختی نمی افکند.

ای آبِ آب، رودخانه ها عطش دیدار تو را دارند و در بستر انتظار به سوی دریای ظهور تو شتابان اند.

قامتی به استواری کوه، دلی به بی کرانگی دریا، طراوتی به لطافت سبزینه ها، سینه ای به فراخی آسمان ها و صمیمیتی به گرمی خورشید باید تا تو را خواند و کاروان دل ها را به منزلگاه امید کشاند. این همه را که اندکی بیش نیست، از دل شکسته ترین منتظران تاریخ دریغ مدار، که ظهور تو اجابت دعای ماست.(1)

ص:133

بیاید و بی قراری هایم با یک تبسم او آرام گیرند و نیم نگاهش آبی بر آتش درد فراق باشد. آن وقت با او بودن چه خوش است و یک قطره از جام وصال او نوشیدن چه خوش گوارتر از تمامی آب های عالم.

ای عزیز! ببخش بر من اگر با جانی نه پاک و دلی نه روشن و اعمالی نه مقبول، مشتاق تواَم، اما باور کن که در سر سودایی جز محبت تو نیست و خیالم از نقش و نگار تو پر است.(1)

ص:۱۳۴

آن بهشت را کسی بر ما ترسیم نکرد. کسی به ما نگفت که وقتی تو بیایی، پرندگان در آشیانه های خود جشن می گیرند و ماهیان دریاها شادمان می شوند و چشمه ساران می جوشند و زمین چندین برابر محصول خویش را عرضه می کند.

به ما نگفتند که وقتی تو بیایی، دل های بندگان را آکنده از عبادت و اطاعت می کنی و عدالت بر همه جا دامن می گسترد و خدا به واسطه تو دروغ را ریشه کن می کند و خوی ستم گری و درندگی را محو می سازد و طوق ذلت بردگی را از گردن خلایق بر می دارد.

به ما نگفتند که وقتی تو بیایی، ساکنان زمین و آسمان به تو عشق می ورزند، آسمان بارانش را فرو می فرستد، زمین، گیاهان خود را می رویاند و زندگان آرزو می کنند که کاش مردگانشان زنده بودند و عدل و آرامش حقیقی را می دیدند که خداوند چگونه برکاتش را بر اهل زمین فرو می فرستد. هیچ کس فقیر نمی ماند و مردم برای صدقه دادن به دنبال نیازمند می گردند و پیدا نمی کنند. مال را به هر که عرضه می کنند، می گوید: بی نیازم.

و... ظهور تو بی تردید بزرگ ترین جشن عالم خواهد بود و عاقبت جهان را ختم به خیر خواهد کرد.(۱)

ص:135

ص:136

گفته اند کسی می آید که رحمت را به عدالت میان قطره های باران تقسیم می کند و به دست هر مظلومی عصای موسی می سپارد تا حق خویش بستاند؛

گفته اند که او خاطرات تلخ اسارت ها را ناگفته می داند که او در همه این سال های تنهایی و مقاومت با ما بوده است؛ که او گرسنگی اردوگاه موصل و تکریت را چشیده است؛ که او زخم کابل های خاردار دشمن را هم به تن خریده است، که همه شهیدان مان سر به دامان او سردار شدند؛ که مفقودان مان در بهشت آباد او ماندگار شدند؛ که همه این مدت تلخ جدایی، او برای مان غصه می خورده است؛ که او شب حمله، کنار کرخه برای مان دعا می کرده است.(1)

ص:137

ای خورشید فروزان هستی،

دریا طوفانی شد، زورق ها همه در هم شکستند، جز زورق سرخ چشم به راهان، که بر فراز امواج فتنه ها کرانه رهایی بخش تو را می طلبند، ای ساحل آرام بخش نجات!

شب تیره غیبت به درازا کشید اما به راستی در تاریخ «وصل و هجران» و در دفتر «عشق و حرمان»،

محبتی چنین دیرپا، محبانی چنین پابرجا، هیچ چشمی به خود ندیده است، اکنون یک هزار و شصت و چهار سال است که «جذبه و ناز» و «راز و نیاز» ادامه دارد.(1)

ص:138

دروازه ای از برکات به رویش بگشا که افق پیروزی و نصر در آن سلطنت باشد،

ای مهربان ترین مهربانان! به وسیله او اسلام را ظاهر گردان و سنت رسولت را به دست او آشکار فرما،

خدایا! اباصالح عج الله تعالی فرجه الشریف را سلامت بدار و مؤمنان را به وسیله او به دار عافیت روانه ساز.(1)

ص:139

و ای فریادرس مظلومان بر خون نشسته!

من در اندیشه تواَم.(1)

ص:۱۴۰

کجاست آن پیشوایی که از جانب خدا یاری شده بر هر که بر او دست ستم گشود و به او دروغ بست؟

کجاست آن سر گُل آفریدگان، آن نکوکار پرهیزگار؟

کجاست فرزند پیامبر مصطفی و فرزند علی مرتضی و فرزند خدیجه روشن رخسار و فرزند فاطمه کبری؟

پدر و مادرم فدایت باد و خودم سپر و حامی تو باشم، ای فرزند سروران مقرّب، ای فرزند گزیدگان بزرگوار، ای فرزند رهنمایان راه یافته، ای فرزند نیکان پاکیزه، ای فرزند بزرگان زبده، ای فرزند پاکان پاکیزه، ای فرزند بزرگواران برگزیده، ای فرزند دریاهای بخشش.

ای کاش می دانستم در کدامین خاک و سرزمینی! آیا در کوه «رَضْوی» هستی یا در جای دیگر؟ یا در «ذی طُوی»؟

گران است بر من این که مردم را ببینم و تو را دیدار نکنم و از تو آواز و نجوایی نشنوم؛ بر من ناگوار است که بلا تو را گیرد و مرا نگیرد و ناله و گلایه ام از من به تو نرسد.

به جانم سوگند که تو همان غایبی هستی که از ما جدا نیستی؛ به جانم سوگند که تو همان امامی هستی که از نگاه ما _ ظاهرا _ دوری و در واقع دور نیستی.

کی شود که پرچم پیروزی برافرازی و ما تو را ببینیم و تو ما را؟

کی شود که ما گرداگرد تو فراهم شویم و توپیشوای مردم شوی و زمین را از عدل پرکنی؟

کی شود که ریشه بیدادگران را از بیخ و بن براندازی و ما از سر شادمانی و سپاس بگوییم: ستایش از آن خداوندی است که پروردگار جهانیان است.

ص:۱۴۱

خداوند! درود فرست بر او برترین و کامل ترین و تمام ترین و با دوام ترین و بیشترین و فراوان ترین درودها را که بر احدی از برگزیدگان و ستودگان خلقت نفرستاده ای؛ و درود فرست بر او، درودی بی شمار و بی پایان و بی انتها.

خداوندا! حق را به واسطه امام زمان«عج» بر پای دار و باطل را به وسیله او برانداز و دوستان خود را به پیشوایی او به دولت رسان و دشمنان خود را به وسیله او خوار و زار ساز.

خداوندا! میان ما و او پیوندی برقرار کن که سرانجام، ما را به مصاحبت با پدرانش رساند و ما را از کسانی قرار ده که به دامن آنان چنگ زده و در سایه ولایت آنان آرمیده اند. ای مهربان ترینِ مهربانان!

ص:142

ص:143

ص:144

ص:145

ص:۱۴۶

از نگاه بندگانت رخ متاب

از فروغت دیده ادراک چاک

از فراغت، اشک مدفون زیر خاک

آفتاب شیعه از مغرب درآ

بار دیگر سرزن از غار حرا

بت پرستان ترکتازی می کنند

با کلام الله بازی می کنند

تیغ بر کش تا تماشایت کنند

تا که نتوانند حاشایت کنند

پاک کن از دامن دین ننگ را

این عروسک های رنگارنگ را

این سخن کوتاه کردم والسلام

شیعه، یعنی تیغ بیرون از نیام(۱)

ص:147

ص:۱۴۸

به پاس خاطر این قوم حقگزار بیا!

درین کویر که سوزان بود روان سراب

تو ای سحاب کرم! ابر فیض بار بیا!

زدست برد مرا، شور عشق و جذبه شوق

قرار خاطر بیقرار بیا!(۱)

ص:149

ص:150

ص:151

ص:152

ص:153

ص:۱۵۴

نه به باغ ره دهندم، که گلی به کام بویم

نه دماغ این که از گل شنوم به کام، بویی

زچه شیخ پاکدامن، سوی مسجدم بخواند؟!

رخ شیخ و سجده گاهی، سرما و خاک کویی

بنموده تیره روزم، ستم سیاه چشمی

بنموده مو سپیدم، صنم سپیدرویی!

نظری به سویِ (رضوانیِ) دردمند مسکین

که به جز درت، امیدش نبود به هیچ سویی(۱)

ص:155

ص:156

ص:157

ص:158

ص:159

ص:۱۶۰

می توان بهره گرفت:

نیمه شعبان، شور و نشاط عید میلاد را در دل های مشتاقان می پراکند. در هرکجا، شعر، شمع و شیرینی، رایحه انتظار و اشتیاق را به مشام می رساند و جشن عمومی مردمان کوچه و بازار به صورت خود جوش و طبیعی، خود را می نمایاند. تهیه ویژه نامه موعود، برگزاری مسابقه بزرگِ در انتظار موعود، چاپ کتاب، پخش نوار، برپایی مراسم جشن و اهدای جوایز و شب شعر برپایی نمایشگاه ها می تواند مجالس مردمی را پربارتر سازد.

برنامه های آینده حکومت جهانی حضرت صاحب الامر را می توان در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی با کمک، مشورت و یاری علما، فقها و بزرگان دین تبیین کرد.

رسانه های فرهنگی باید راه اصلاح را برای آینده هموار سازند و تلاششان بر این باشد که به دور از جناح بندی های سیاسی و حتی فکری، جوانان را به انتظار سازنده دعوت نمایند، باید دردمندانه از دین سخن گفت، نقطه اشتراک هایی مثل عقیده به مهدی موعود را برجسته کرد و با دعوت از افراد شاخص جناح ها و تشکیل میزگرد، هم دلی و صمیمیت در جامعه اسلامی ایجاد کرد.

بهره گیری از دعاهایی که درباره امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف وارد شده، بسیار سازنده است. شاید رایج ترین آنها همان «دعای ندبه» باشد که به صورت سنتی در روزهای جمعه خوانده می شود. زیارت های بسیاری درباره حضرت وارد شده که بسیار سازنده اند.

ابزارهای هنری در کار تبلیغ، نقش مؤثری دارند. به تصویر کشیدن چهره

ص:۱۶۱

سرخورده بشر امروز که علی رغم همه پیشرفت های ظاهری در امر اقتصاد و تکنولوژی، دچار بحران های روحی و روانی شده است، به روشنی می تواند این پیام را منتقل سازد که عصر توسعه تکنولوژی و عصر علم و فن آوری، همراه با بحران های روحی و روانی بوده است و اعتقاد به مهدویت و موعود آخرالزمان به عنوان نسخه شفابخش می تواند همه دردهای بی درمان را مداوا کند. بنابراین، با وسایل و ابزار هنری می توان تشنگی و نیاز انسان ها را به معنویت و مهدویت به تصویر کشید.

یکی از قدیمی ترین مراکز فرهنگی و تربیتی حوزه های علمیه هستند. اکثر کتاب های نوشته شده درباره مهدی موعود را نخبگان و برجستگان همین مراکز نوشته اند. بنابراین، رسانه ها باید در بزرگداشت نیمه شعبان ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با این مرکز و مراکز دیگر فرهنگی _ تربیتی داشته باشد.

گفتنی است رسانه صدا و سیما با گستردگی و نفوذی که دارد، می تواند بیشترین نقش را در تبیین صحیح مهدویت و ترویج اعتقاد درست به امام عصر ایفا کند. مطبوعات نیز در مرحله بعدی می توانند رسالت خود را به بهترین وجه انجام دهند.

بی شک، اهل منبر، شاعران، نقاشان و سایر هنرمندان و سخنوران در تلطیف و تعمیق این اعتقاد نقش مؤثری دارند. بنابراین، می توان از وجود این عزیزان نیز بهره گرفت و آنان را به مسئولیتی که دارند، توجه داد.

در دوران دفاع مقدس یکی از مهم ترین ارزش های معنوی، اخلاقی و اعتقادی که در جامعه دینی ما زنده و بارورشده بود، اعتقاد به مهدویت و امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بود که در مناجات ها، وصیت نامه های رزمندگان و در حالات

ص:۱۶۲

عرفانی ویژه ای که در جبهه ها وجود داشت و حتی خاطرات شیرین آنها، نشانه های این اعتقاد مقدس دیده می شود که باید آثار آنها را حفظ و به عنوان یک اهرم تربیتی از آن استفاده کرد و در طول ایام سال (و نه فقط در نیمه شعبان) از این مناجات ها، وصیت نامه ها و خاطرات بهره مند شد.

در روزگار غیبت امام و طولانی شدن عصر انتظار، ممکن است شبهه هایی در ذهن برخی راه یابد یا شیاطین پنهان و آشکار پایه های اعتقادی افراد، به ویژه جوانان را سست کنند، از این رو، باید، در برابر این شبهات مقاومت کرد و آنها را از ذهن ها و دل ها زدود. به طور کلی، حوزه های علمی و اعتقادی، نگهبانان میراث قرآنی و فرهنگ تربیتی اسلام _ و هم چنین صدا و سیما _ باید در برابر این تهاجمات پایداری کرده و به تناسب به دفع این زیان ها و خطرها بپردازند. هم چنین باید در حفظ و گسترش اعتقاد دینی و شناخت درست اعتقادی و عملی تلاش بیشتری کنند. در احادیث و تعالیم از اهمیت ایمان در عصر غیبت به گونه ای عجیب یاد شده و منتظرانِ مؤمنْ به مثابه شمشیر زنان در رکاب پیامبر صلی الله علیه و آله دانسته شده اند. این ایمان و باور تا زمان ظهور باید در جامعه باشد و صدا و سیما می تواند در این زمینه نقش فعلی و حرکت آفرین داشته باشد انسان عصر غیبت باید دارای شناختی درست و بصیرتی درخشان باشد، تا بتواند اعتقاد حق را حفظ کرده، و در برابر هر پیشامدی پایدار باشد، انسان منتظر باید بداند انتظار چیست؟ برای چیست؟ و او منتظر کیست؟

وظیفه وجدانی و ایمانی هر انسان، نجات هم نوع خویش از گمراهی و ضلالت است. به گواهی حضرت عسکری علیه السلام هرکه بمیرد و امام

ص:۱۶۳

زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است.(۱) پس آنان که امام زمان خویش را شناخته اند و به حضرتش ایمان دارند، وظیفه شناساندن را هم بر دوش می کشند. سلیمان بن خالد گوید: به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: خانواده ای دارم که سخن مرا می پذیرند، آیا آنها را به این امر (آیین) دعوت کنم؟

حضرت فرمود: آری، خدای عزوجل در کتابش می فرماید:

«یا أیّها الّذین آمَنوا قوا أنْفسَکُم وَ أهلیکُمْ نارا وَقُودها النّاس و الحِجارَهُ».

زن و مرد و پیر و جوان و کودک و نونهال کشور در ایام ولادت نور، گوش جان و چشم جست و جوگر خود را به برنامه ریزان و برنامه سازان سپرده اند تا از زلال معرفت به صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف لبریز شوند، باید چون تشنگانی که به آب محتاجند، انسان های آگاه دین باور حقیقت جو را به حجت بالغه الهی رساند. آیه اللّه میرزا مهدی اصفهانی که از جمله باریافتگان آستان امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است در نامه ای به شاگردش شیخ محمدباقر ملکی میانجی می نویسد: تو را ای برادر سفارش می کنم و باز هم سفارش می کنم که مردم را به سوی امام زمانشان و ملجأ و پناهگاهشان _ صلوات اللّه علیه _ دعوت کنی و دل ها و زبانشان را به او متوجه سازی.

باید از بروز هر نوع خرافه و انحراف درباره آن حضرت جلوگیری کنیم. متأسفانه گاهی در جامعه مسائل نادرستی درباره ارتباط با آن حضرت مطرح می شود که ممکن است با شأن و ساحت مقدس امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف ناسازگار باشد،

ص:۱۶۴

پس باید به شدت مراقبت کرد و از طرح این مباحث جلوگیری نمود و گزافه گوها را بر ملا ساخت و حقایق واقعی را به مردم انتقال داد. یکی از اقدامات امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف نیز خارج کردن اسلام از میان انبوه خرافات، تحریف ها و تفسیرهای نارواست، به طوری که حتی گفته شده اسلام را از نو زنده می کنند و آن را از زنگار تحریف ها و تفسیرهای نادرست پاک می کنند، به گونه ای که این آیین کاملاً تازه به نظر می رسد. بنابراین، بر منتظران آن حضرت است که با خرافات و گزافه گویی ها بر خورد جدّی داشته باشند تا بتوانند در مسیر آن حضرت حرکت کنند. به راستی آیا پسندیده است که علی رغم آن که نزدیک به شش هزار روایت در این باره از معصومان وارد شده، معرفتی اندک و اجمالی از حضرت صاحب الامر علیه السلام داشته و در عوض، مبتلا به چنین مطالب پوچ و بی اساس خرافی شویم؟ تشکیل میزگرد فرهنگی برای تبیین واقعیت ها و بیان حقایق، ضروری به نظر می رسد.

اگر الگوپذیری از قیام عدالت گستر مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف در جامعه اسلامی ما به صورت یک فرهنگ درآید و همه دست اندرکاران نظام اسلامی، خود را موظف به شناخت ویژگی های دولت کریمه آخرین ذخیره الهی بدانند و سعی کنند زندگی فردی و فعالیت اجتماعی خود را بر آن ویژگی ها منطبق سازند، آن وقت معنای واقعی انتظار فرج تحقق می یابد، رسانه باید در تبیین درست این الگوی کامل از هیچ کوششی دریغ نورزد، به گونه ای که با کوچک ترین انحرافی از جانب هر شخصی، امر به معروف و نهی از منکر انجام گیرد.

پس از پیروزی انقلاب غربی ها فیلم هایی در زمینه قیام موعود آخرالزمان با هدف ارائه چهره نامناسب از این قیام ساخته اند، حتی با کمال شیطنت می گفتند

ص:۱۶۵

که سازمان سیا پرونده ای برای امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف تشکیل داده، اما تنها عکس ایشان را ندارد.

شخصی از فرانسه در پانصد سال پیش به نام «نوستر آداموس» که منجم، طبیب و کشیش بود و اطلاعاتی از آینده نوشته بود به یهودی ها میدان داد تا سوژه ای پیدا کرده و فیلمی ساختند در هالیوود که مدت سه ماه از تمام شبکه های تلویزیون آمریکا پخش شد. مضمون فیلم بدین صورت است که امام مهدی علیه السلام می آید و زمین جدید و ارض جدیدی به وجود می آورد و آمریکا را شکست داده و پیروز می شود. بعد آمریکا(غرب) با شوروی به توافق می رسند و پیمان می بندند علیه پسر پیغمبر و شکستش می دهند. اینها را بر نوشته های آداموس اضافه کردند و این فیلم را ساختند و پخش کردند. هدفشان این است که بگویند خطر اصلی علیه تمدن غرب از اسلام و از مکه است. امروز آغازش با نهضت امام خمینی رحمه الله و فردا با امام مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف .(۱)

آنها می کوشند تا اعتقاد به پیروزی اسلام را که تحقق وعده الهی است کم رنگ کرده، به فراموشی بسپارند. رهبر معظم انقلاب می فرمایند: استکبار جهانی و صهیونیزم در تلاش اند تا ملت های تحت سیطره آنان به وضع تحمیل شده عادت کنند و آن را ثابت، ابدی و تغییر ناپذیر بدانند.(۲) متأسفانه سیاست گذاران تاکنون علی رغم تبلیغات سازمان های جاسوسی و فرهنگی غرب علیه این موضوع و ساخت فیلم هایی چون نوستر آداموس، جایگاه ویژه ای برای این امر در نظر نگرفته اند و تنها در ماه شعبان، در میان سیلی از موسیقی، تبریکات و

ص:۱۶۶

تبلیغات تجاری مطالبی گذرا و قالبی را پخش می کنند. خالقان آثار هنری، به ویژه فیلم سازان از دست مایه ای قوی و محققانه برای خلق آثاری مناسب برخوردار نیستند. در نتیجه، قدرت لازم برای ایجاد نشاط و تحرّک در میان جوانان وجود ندارد. در مقابل، از بسیاری قهرمانان پوشالی و فاسد غربی و اخیرا ژاپنی تبلیغ شده و جایگزین مردان بزرگ قبیله ایمان شده اند. بنابراین، ضرورت انجام اقدامی اساسی، یعنی نوعی جهاد فرهنگی در مقابله با تهاجم فرهنگی در این زمینه بیش از هر زمانی به چشم می خورد.

در روایت است که آقا هر هفته کارنامه اعمال ما را می بینند. از ثواب ها و کارهای نیک مان شاد می شوند و بر گناهان و خطاهای ما گریه می کنند و اشک می ریزند و طلب مغفرت برای شیعیان می نمایند. آیا در شب نیمه شعبان، شیعه واقعی و منتظر حقیقی در پی شاد کردن قلب نازنین مولا خود است یا خدای نخواسته در پی انجام اعمال زشت؟ به نظر می رسد صدا و سیما باید در اسرع وقت گلچینی از بهترین آهنگ ها و سرودهای مذهبی ویژه نیمه شعبان را آماده کرده و در اختیار علاقه مندان قرار دهد تا خدای نکرده با مراجعه به موسیقی های آن چنانی قلب مبارک امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف دردمند نشود، زیرا همان طور که در طول سال، ارزش ها و احترام به ائمه از اهمیت خاصی برخوردار است، در ایام عید و شادمانی نیز این حرمت به قوّت خود باقی است.

یکی از مسائل مهم در معرفی امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف، معرفی ایشان به عنوان شخصیتی فراگیر است، به گونه ای که فراتر از هر مذهب و ملیتی برای مردم کل جهان مطرح بوده و قیامشان جهانی باشد. اعتقاد به مهدویت و موعود آخرالزمان به عنوان نسخه شفابخش می تواند جواب گوی همه سؤال های پنهان و آشکار

ص:۱۶۷

انسان امروز باشد و همه دردهای بی درمان او را درمان کند. عدم تأسیس مرکز تحقیقی بزرگی که بتواند با مراجعه به منابع و متون دینی پاسخ گوی همه سؤالات مبتلا به باشد، موجب شده تا مطالب غیر تحقیقی به صورت پراکنده در میان مردم رواج یابد.

تاکنون مرکز تحقیقی مناسبی در جهان اسلام برای مطالعه، تحقیق و کشف تحریفاتِ وارد آمده، تأسیس نشده و همواره حقایق متعالی همراه با بسیاری از افسانه ها و تخیّلات در میان مسلمین رایج شده است. در این میان، جوانان آسیب پذیرتر بوده اند، لذا در این ایام رسانه ها می توانند با طرح این نیاز اساسی، مسئولان امر را در رسیدن به این مقصود یاری کنند.

تهیه فیلم هایی در خصوص کرامات و توجّهات امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و ترویج مسئله انتظار امری ضروری است، زیرا عده ای از مخالفان در پی این هستند که با طرح شبهه هایی در اصل تولد امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف، شک و تردید ایجاد کرده و چنین القا کنند که از نظر تاریخی نمی توان تولد آن حضرت را اثبات کرد، در حالی که اگر به دور از هرگونه غرض ورزی سیاسی و تنها به انگیزه دست یابی به حقیقت، به کتب تاریخی و منابع نزدیک به غیبت صغری مراجعه شود، جای هیچ تردیدی درباره تولد امام دوازدهم باقی نمی ماند. مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف تنها یک اندیشه نیست که ما در انتظار ولادت او باشیم، یک پیش گویی نیست که چشم به مصداق آن بدوزیم، بلکه واقعیتی خارجی است که ما منتظر ظهور نجات بخش او هستیم. با وجود این، در صدا به صورت نمایشنامه و در سیما به صورت فیلم و سریال باید نحوه تولد و اصول کلی انقلاب موعود را به تصویر کشید. امروزه وظیفه اساسی ما ذکر مستمر تاریخ، سیره علمی و عملی او نُوّاب

ص:168

(خاص و عام) است. جای شگفتی است که در مملکت صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف مردم شناخت کافی و وافی از ایشان نداشته باشند!

مسجد جمکران میعادگاه عاشقان امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است، از این رو، جای خوشحالی و سپاس گزاری است که بسیاری از مردم و جوانان از گوشه و کنار میهن اسلامی در این مکان مقدس گرد هم آمده و به ساحت مقدس آقا امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف عرض ارادت کنند. رسانه در این ایام با تصویربرداری از این مکان مقدس و شرح مختصری از بنیان گذاری آن، می تواند دیگران را تشویق به حضور در این اماکن کند.

ص:۱۶۹

از بارزترین نمودها و تجلّی این فرهنگ می تواند در ضمن یک رژه و مانور با عظمت در روز جهانی مستضعفان و میلاد خجسته خورشید هدایت، مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف، تجسم عینی یابد. در سازماندهی و برپایی چنین رژه باشکوهی، بسیج مستضعفان نقش محوری دارد، در حقیقت، بسیج جلوه کوچکی از ارتش مردمی صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف است. امام صادق علیه السلام درباره نقش سازنده نیروهای مردمی در لشکر صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف می فرماید: انقلاب مهدی را سه سپاه یاری می رسانند و در پیش برد آن مؤثرند: الف) سپاهی از فرشتگان؛ ب) سپاهی از مؤمنان؛ ج) سپاهی از رعب. بنابراین، در لشکر امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف هم تأیید و نصر الهی در کار است و مانند جنگ بدر به وسیله فرشتگان پشتیبانی می شوند و هم رعب و وحشتی که خداوند در دل دشمن می افکند، آنها را متزلزل و مرعوب می سازد. از سوی دیگر، حضور فعّال مؤمنان، آن انقلاب عظیم را به پیش می برد و به سامان می رساند.(۱) از آن جا که نیروهای مردمی، مؤمن و متعهد نقش عمده ای در پیروزی نهایی دارند باید علاوه بر زنده نگهداشتن و تجلیل آنها در یادها با ترویج و تبلیغ این مسئله نیروهای فداکار و مؤمن را به آمادگی لازم رسانید. نقطه شروع چنین حرکت سازنده ای می تواند در قالب یک رژه وسیع و گسترده صورت پذیرد. البته منظور از بسیج نیروهای مردمی تنها بسیج به معنای مصطلح نیست، بلکه حتی ارتش مقتدر و سپاه جان برکف و دیگر نیروهای نظامی و انتظامی و مردمی نیز می توانند در این راستا نقش آفرین باشد.

ص:170

با برنامه ریزی درست و سنجیده، ثبت نام و سازماندهی ارتش امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و برپایی چنین رژه باشکوهی می توان در قلوب دشمنان رعب و وحشت ایجاد کرد و در مقابل، امید و سرور و شادمانی را در قلوب عاشقان تقویت نمود تا حضور معنوی حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف در میان مردم بیش تر احساس شود و رابطه عبد و مولا تحقق یابد.

ص:۱۷۱

۱۳. وظیفه علما در زمان غیبت چیست؟

۱۴. موقعیت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جهان پس از ظهور را چگونه می بینید؟

۱۵. مسئله نیابت عامه حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف یعنی چه؟

۱۶. در مورد نوّاب خاص حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف چه اطلاعاتی دارید؟

۱۷. چه کسانی می توانند توفیق زیارت آن حضرت را در زمان غیبت داشته باشند؟

۱۸. انتظار مخرب و ویران گر به چه نوع انتظاری گفته می شود؟

۱۹. انتظار سازنده یعنی چه؟

۲۰. خصوصیات منتظران واقعی حضرت چیست؟

۲۱. کسب آمادگی در زمان غیبت یعنی چه؟

۲۲. نظر امام خمینی قدس سره درباره انواع منتظران چیست؟

۲۳. رهبر انقلاب از واژه انتظار چه تعریفی دارند؟

۲۴. وجود امام غایب چه فوایدی را به همراه دارد؟

۲۵. یک آیه از قرآن مجید را که درباره مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف آمده، بیان کنید؟

۲۶. به اختصار در مورد عقیده ادیان دیگر درباره مهدویت توضیح دهید؟

۲۷. انقلاب اسلامی ایران چگونه می تواند زمینه ظهور حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را فراهم نماید؟

۲۸. در مورد مسجد مقدس جمکران چه اطلاعاتی دارید؟

۲۹. لزوم عشق و غیرت دینی چه نقشی در حفظ ارزش ها و مقدسات دارد؟

۳۰. یکی از مجلاتی که درباره امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف تحقیق و بررسی می کند، «موعود»

ص:172

نام دارد. به چه میزان با این نشریه آشنایی دارید؟

ص:173

15. یکی از نشانه های یقینی ظهور حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف را نام ببرید؟

16. چند عنوان از کتاب هایی را که درباره امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف نوشته شده، نام ببرید؟

17. یکی از فایده های وجود امام را برای جهانیان بیان کنید؟

18. آیا اعتقاد به مهدویت در سایر ادیان هم وجود دارد؟

19. چه سخنی از امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را به یاد دارید؟

20. فرشتگان الهی در شب قدر به حضور چه کسی و برای انجام چه کاری فرود می آیند؟

ص:۱۷۴

خاندان و شیعیانم دور می گرداند.(۱)

۴ . من هنگام قیام آن چنان قیام خواهم کرد که بیعت هیچ یک از سرکشان به گردنم نیست.(۲)

۵ . کیفیت بهره برداری مردم از من در زمان غیبت، همانند بهره برداری آنان از خورشید است، هنگامی که ابر خورشید را از دیدگان پنهان کند.(۳)

۶ . وجود من برای اهل زمین موجب امان است، همان گونه که ستارگان برای اهل آسمان ها موجب امان هستند.(۴)

۷ . زمین هیچ گاه خالی از حجت نیست، یا آن حجت آشکار است یا پنهان.(۵)

۸ . هنگامی که خدا به ما اجازه سخن گفتن بدهد، حق آشکار شود و باطل نابود گردد.(۶)

۹. هرکس که ما از او بیزاری جوییم، خدا و فرشتگان و پیامبران و اولیایش نیز از او بیزاری می جویند.(۷)

۱۰. اما ظهور فرج، پس آن به اراده خدایی است که یادش بزرگ است و هرکس (برای ظهور) وقت تعیین کند، دروغ گفته است.(۸)

۱۱. برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید، زیرا همین موجب فرج و گشایش

ص:۱۷۵

شماست.(۱)

۱۲. از آن چه برایتان سودی ندارد پرسش نکنید و خود را برای دانستن آن چه از شما نخواسته اند به زحمت نیندازید.(۲)

۱۳. فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر صلی الله علیه و آله برای من الگو است.

۱۴. از خدا بترسید و تسلیم ما شوید و کارها را به ما بسپرید. پس برماست که شما را از سرچشمه سیراب برگردانیم، همان گونه که بردن شما به سوی سرچشمه به وسیله ما بوده است و در پی آن چه از شما پوشیده شده است، نروید.(۳)

۱۵. از راه راست به راه چپ منحرف نشوید و مقصد خود را با دوستی ما بر اساس راهی که روشن است، به طرف ما قرار دهید.(۴)

۱۶. هر فردی از شما باید به آن چه عمل کند که به وسیله آن به دوستی ما تقرب جوید و از آن چه او را پست می گرداند که همانا ناخوش داشتن و خشم ماست، دوری نماید.(۵)

۱۷. ما از رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نمی کنیم و یاد شما را از خاطر نمی بریم که اگر جز این بود از هر سو گرفتاری بر شما فرود می آمد و دشمنان، شما را از بین می بردند، پس از خدای بزرگ بترسید.(۶)

ص:176

18. اگر محبت شما را نداشتیم و صلاحتان را نمی دیدیم ترحّم و شفقت بر شما نبود، گفت و گوی با شما را ترک می کردیم.(1)

19. اموالی که شما به ما می رسانید، ما آنها را نمی پذیریم، مگر آن که پاکیزه شوید. پس هر که می خواهد آنها را به ما برساند و هرکس می خواهد نرساند، آن چه خدا به ما داده بهتر است از آن چه به شما داده است.(2)

20. از رحمت خدا دور است دور! کسی که نماز مغرب را به اندازه ای تأخیر بیندازد تا ستاره ها آشکار شوند. از رحمت خدا دور است دور! کسی که نماز صبح را به اندازه ای تأخیر بیندازد، تا ستاره ها ناپدید شوند.(3)

21. هیچ چیز مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی ساید. پس نماز بخوان و بینی شیطان را به خاک بسای.(4)

22. وقتی برای هیچ کس جایز نیست که در مال دیگران بدون اجازه آنان تصرف کند، پس چگونه این کار در مال ما جایز می شود؟(5)

ص:۱۷۷

من بنمایان.(۱)

* خدایا! حجتت رابه من بشناسان، زیرا اگر حجت خودت را به من نشناسانی، از دینم گمراه می شوم.

* پروردگارا! دیدارش را آشکار نما و پایگاه هایش را استوار گردان و ما را از کسانی قرار ده که دیدگانشان به دیدار او روشن می شود و ما را به خدمت گزاری او مشغول دار و بر کیش و آیین وی بمیران و ما را در گروه او محشور بفرما.(۲)

* پروردگارا! ما را از یاران او و از تقویت کنندگان حکومتش و از انجام دهندگان امر او و از خشنودشدگان به رفتارش و از تسلیم شوندگان در برابر احکامش قرار ده.(۳)

خدایا! ما بندگانت شیفته ولیّ تو هستیم که یادآور تو و پیامبر توست و او را پناه و نگهدار ما آفریدی و برای ما قوام و پناه برانگیختی و برای مؤمنان ما امام قرار دادی، پس تبریک و سلام ما را به او برسان.(۴)

* خدایا! به وسیله او نمازمان را بپذیر، گناهانمان را بیامرز و دعاهایمان را مستجاب فرما.(۵)

* خدایا! بر ما منّت گذار تا او را خشنود سازیم و مهر و رحمت و دعا و خیر

ص:178

او را به ما ببخش تا بدین وسیله به رحمت و کامیابی گسترده تو دست یابیم.(1)

* خدایا! به وسیله او روزی مان را گسترده و غم هایمان را برطرف و خواسته هایمان را برآورده بفرما.(2)

* خدایا! ما را در حزب او قرار ده که امرش را به پا می دارند و با او شکیبا هستند و با خیرخواهی وی خرسندی ات را می جویند، تا در روز قیامت ما را جزء یاران و یاوران و تقویت کنندگان حکومتش محشور نمایی.(3)

* خدایا! عقیده ما به امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف را از هر شک و شبهه و خودنمایی و شهرت طلبی خالص کن، تا به جز تو به کسی اعتماد ننماییم و جز خاطر تو را نجوییم و ما را به مقام او برسان و در بهشت ما را با او همراه کن و از هر بی میلی و تنبلی و سستی ما را پناه ده.(4)

* خدایا! آن چهره رشید و آن پیشانی نیکوی او را به من نشان ده و دیدگانم را با دیدارش سرمه کش.(5)

* خدایا مرا به سیر او سلوک ده.(6)

ص:۱۷۹

زمان عج الله تعالی فرجه الشریف هستید، ملائکه شما را مراقبت می کنند، نامه اعمال شما را به امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف عرضه می دارند. باید متوجه باشید. مبادا از این اختیاراتی که حالا پیدا کرده اید و از این قدرتی که الآن پیدا کردید و (از) زیر بار آن قدرت ظالم بیرون رفتید، خودتان یک قدرت ظالمه باشید و به برادران خودتان تعدّی کنید.(۱)

* من امیدوارم که ما به مطلوب حقیقی برسیم و متصل بشود این نهضت به نهضت بزرگ اسلامی و آن نهضت ولی عصر عج الله تعالی فرجه الشریف هست.(۲)

* رهبر همه شما و همه ما وجود مبارک بقیه الله عج الله تعالی فرجه الشریف است و باید ماها و شما طوری رفتار کنیم که رضایت آن بزرگوار را که رضایت خداست به دست آوریم.(۳)

* این کشوری که کشور ائمه هدی علیهم السلام و کشور صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف است، باید کشوری باشد که تا ظهور موعود ایشان به استقلال خودش ادامه بدهد، قدرت خودش را در خدمت آن بزرگوار قرار بدهد که عالم را _ ان شاءالله _ به عدل و داد بکشد و از این جورهایی که بر مستضعفان می گذرد، جلوگیری کند.(۴)

* با اتکال به خدای تبارک و تعالی و پشتیبانی صاحب این کشور امام

ص:۱۸۰

زمان عج الله تعالی فرجه الشریف این مقصد را به آخر برسانید و خواهید رساند.(۱)

* ارزش دارد که انسان در مقابل ظلم بایستد، در مقابل ظالم بایستد و مشتش را گره کند و توی دهنش بزند و نگذارد که این قدر ظلم زیاد بشود، این ارزش دارد. ما تکلیف داریم آقا! این طور نیست که حالا که ما منتظر ظهور امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف هستیم، پس دیگر بنشینم در خانه هایمان، تسبیح را در دست بگیریم و بگوییم: «عَجِّل علی فَرَجِه» عجّل با کار شما باید تعجیل بشود، شما باید زمینه را فراهم کنید برای آمدن او و فراهم کردن این که مسلمین را با هم مجتمع کنید، همه با هم بشوید، _ ان شاءالله _ ظهور می کند ایشان.(۲)

* امید آن است که مسلمانان و مستضعفان جهان به پا خیزند و داد خود را از مستکبران بگیرند و مقدمات فرج آل محمد صلی الله علیه و آله را فراهم نمایند.(۳)

* خداوند این اسلام را جمهوری اسلامی را نگه دارد و ما را موفق کند که به لقای جمال مبارک امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف موفق بشویم.(۴)

* چه مسعود و مبارک است روزی که جهان از دغلبازی ها و فتنه انگیزها پاک شود و حکومت عدل الهی بر سراسر گیتی گسترش یابد.(۵)

* با سلام و درود به پیشگاه مقدس مولود نیمه شعبان و آخرین ذخیره امامت، حضرت بقیه الله (ارواحنافداه) و یگانه دادگستر ابدی و بزرگ پرچمدار رهایی

ص:181

انسان از قیود ظلم و ستم استکبار، سلام بر او و سلام بر منتظران واقعی او، سلام بر غیبت و ظهور او و سلام بر آنان که ظهورش را با حقیقت درک می کنند و از جام هدایت و معرفت او لبریز می شوند، سلام بر ملت بزرگ ایران که با فداکاری و ایثار و شهادت، راه ظهورش را هموار می کنند.(1)

* ما مفتخریم که ائمه معصومین علیهم السلام از علی بن ابی طالب علیه السلام گرفته تا منجی بشر حضرت مهدی صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف که به قدرت خداوند قادر زنده و ناظر امور است، ائمه ما هستند.(2)

* هرچه هست از اسلام است و از برکات وجود مبارک حضرت بقیه الله عج الله تعالی فرجه الشریف ما همه ما، چیزی نیستیم.(3)

این مقال را با جمله زیبای حضرت امام رحمه الله درباره حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف به پایان می رسانیم:

من نمی توانم اسم رهبر روی ایشان بگذارم، بزرگ تر از این است، نمی توانم بگویم که شخص اوّل است، برای این که دومی در کار نیست، ایشان را نمی توانیم با هیچ تعبیری، تعبیر کنیم، الاّ همین که مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف است.

ص:۱۸۲

مؤمن و معتقد به مسئله مهدی موعود و امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است.(۱)

* مسئله امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف یکی از ارزنده ترین مسائل اسلامی است که هم در دوران مبارزه با طاغوت به مبارزین امید می داد و هم امروز که روز حکومت اسلامی، حکومت مستضعفین زمین است، ما را تشویق می کند که حرکت خود را تسریع کنیم.(۲)

* در گذشته، سوء استفاده های زیادی از قضیه انتظار شده است. برداشت منفی همان چیزی است که استکبار و استعمار در طول سال های متمادی کوشش می کردند تا به مردم تزریق کنند. برداشت منفی این است که مردم بگویند که به ما چه که در مقابل ظلم و فساد و کفر و بدی و شرارت بایستیم، ما منتظر خواهیم ماند تا امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف خودش بیاید و مشکل را حل کند. این برداشت منفی است، یعنی سلب مسئولیت نسبت به همه شرارت ها و بدی های موجود در جامعه.(۳)

* برداشت مثبت و صحیح این است که اگر امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف خواهد آمد و دنیای پر از عدل و داد درست خواهد کرد، پس ما باید به سهم خود در زمینه سازی این دنیا کوشش کنیم.

* امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف باید به صورت یک الگو برای مؤمنین درآید. اگر آن حضرت با کفر می جنگد و برای عدالت زحمت می کشد و مجاهدت می کند، ما هم که مأموم و دنباله رو او هستیم، باید برای گسترش عدالت مجاهدت کنیم.(۴)

ص:۱۸۳

* اعتقاد به امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف و این که آن حضرت با ظهور خود دنیا را پر از عدل و داد می کند، یک وسیله حرکت و یک عامل نشاط برای ملت ما و تمام کسانی است که به این مسئله اعتقاد دارند.(۱)

* اگر دنیا را خورشیدی روشن خواهد کرد، به این معنا نیست که ما تا آمدن آن خورشید نورانی در تاریکی بنشینیم.(۲)

* حرکت آن حضرت هر سمتی باشد (باید) حرکت پیروان او هم به همان سمت باشد.(۳)

* قانع نشدن به وضع موجود و تلاش فزاینده و مستمر در انجام اعمال نیک و خیر یک بُعد انتظار است و امید به آینده ای روشن که در آن سراسر زندگی بشر را تفکر الهی فرا خواهد گرفت، بُعد دیگر انتظار است.(۴)

* انتظار ظهور مهدی موعود عج الله تعالی فرجه الشریف بخش عظیمی از اعتقادات ماست، حقیقت (انتظار) به صورتی برجسته، درخشان و پرامید در محیط زندگی ملت عزیز ما و شیعیان جهان وجود دارد.(۵)

* نفس انتظار و امید، به انسان جرأت اقدام و حرکت و نیرو می بخشد.(۶)

* انتظار فرج و اعتقاد به مهدویت علاوه بر ابعاد منطقی، فکری و استدلالی بسیار بارز آن، دارای جنبه های عاطفی، معنوی و ایمانی عمیق و بسیار مهمی است.(۷)

ص:184

* شیعیان و پیروان آن حضرت باید کسب آمادگی معنوی، روحی و ایمانی را جزء وظایف خود بدانند.(1)

* امروز در نقطه مقابل تلاش دشمنان باید در جهت اعتقاد و عمل و تبلیغ و تبیین حقیقت مهدویت حرکت کنیم.(2)

* منتظران صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف به منوّر شدن چشم انداز زندگی بشر و پایان دوران ظلم و تجاوز امیدوارند و جنایات و ستم و تزویر سردمداران استکبار جهانی نمی تواند چشمه امید را در دل های آنان خاموش کند.(3)

منتظران حضرت حجت عج الله تعالی فرجه الشریف تردیدی ندارند که روزگار ظلم و طغیان و تجاوز سرانجام به پایان خواهد رسید و قدرت قاهره حق همه قله های فساد و تعدّی را از بین خواهد برد.(4)

اگر آن حضرت پرچم دین و قرآن و نظام الهی را در سراسر عالم خواهد گستراند، ما هم که دنباله رو و معتقد به او هستیم باید تا حدّی که در توان ماست در گوشه ای از دنیا پرچم اسلام را برافراشته نگاه داریم.(5)

ص:۱۸۵

گفت: امام حسن عسکری علیه السلام به من پیام داد که امشب هنگام افطار، نزد ما بیا، زیرا امشب شب نیمه شعبان است. خداوند متعال به زودی در این شب حجت را آشکار می کند که حجت خدا بر سراسر زمین باشد.

عرض کردم: مادر او کیست؟ فرمود: مادرش نرجس است.

عرض کردم: خداوند مرا فدایت قرار دهد، اثر حمل در نرجس دیده نمی شود.

فرمود: همان است که گفتم، امشب حجت خدا متولد می شود.

حکیمه می گوید: وقتی که نزد امام حسن عسکری علیه السلام رفتم و سلام کردم و نشستم، حضرت نرجس آمد که کفش مرا بیرون آورد و به من فرمود: سیده من، حالت چطور است؟ عرض کردم: بلکه تو سیده من و خانم اهل بیت من هستی! او سخن مرا رد کرد و گفت: ای عمه، این چه حرفی است که می زنی؟

گفتم: ای دختر! خداوند امشب به تو پسری عطا می کند که آقای دنیا و آخرت است.

حکیمه می گوید: نرجس نشست و نشانه های شرم در چهره او آشکار شد. بعد از آن که از نماز عشا فارغ شدم، افطار کردم و به خوابگاه خود رفتم و خوابیدم.

هنگامی که نصف شب فرا رسید، برخاستم و نماز شب را خواندم، بعد از نماز دیدم حضرت نرجس علیهاالسلام در خواب است و اثری از وعده برادرزاده ام امام حسن عسکری علیه السلام دیده نمی شود، مشغول تعقیب نماز شدم، سپس خوابیدم و بعد در حال ترس، از خواب بیدار شدم. دیدم نرجس علیهاالسلام در خواب است. بعد از لحظه ای او برخاست و نماز شب خواند، من (برای

ص:۱۸۶

این که اثر وضع حمل در او ندیدم) به شک افتادم (که نکند او حامله نباشد) ناگاه امام حسن عسکری علیه السلام از اتاق خود صدا زد: ای عمه! عجله نکن، فرارسیدن وعده نزدیک است.

حکیمه گوید: سوره های الم سجده و یاسین را خواندم. در این حال بودم که ناگاه نرجس علیهاالسلام هراسان بیدار شد، به سوی او شتافتم. گفتم: «خدا یارت باد» سپس گفتم: آیا چیزی احساس می کنی؟

گفت: آری، عمه جان!

گفتم: خاطر جمع و دلگرم باش، این همان است که گفتم.

حکیمه می گوید: در این هنگام یک نوع سستی بر من و بر نرجس عارض شد که چیزی نفهمیدیم. ناگاه دریافتیم که حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف متولد شده است. روپوش را از روی او کنار زدم، دیدم او به حالت سجده روی زمین قرار گرفته است. او را برگرفتم، دیدم پاک و پاکیزه است، در این هنگام امام حسن عسکری علیه السلام صدا زد: عمه! پسرم را نزدم بیاور. او را نزد امام حسن عسکری علیه السلام بردم. آن حضرت، نوزاد را روی دستش گرفت و پاهایش را روی سینه اش قرار داد. سپس زبانش را در دهان نوزاد گردانید و دستش را بر چشمان و گوش ها و مفاصل او کشید. سپس فرمود: پسرجان سخن بگو! نوزاد گفت:

أشْهَدُ أن لا إلهَ إلاّ اللّهُ وَحدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ أشهَدُ أنَّ مُحمَّدا رَسوُلُ اللّه صلی الله علیه و آله ؛

گواهی می دهم که معبودی جز خدای یکتا و بی همتا نیست و محمد صلی الله علیه و آله رسول خداست.

سپس بر امیرمؤمنان علیه السلام و سایر امامان علیهم السلام درود فرستاد تا به پدرش رسید و آن گاه سکوت کرد.

ص:187

حکیمه می گوید: امام حسن عسکری علیه السلام به من فرمود: عمه جان! این نوزاد را نزد مادرش ببر، تا بر او سلام کند. سپس نزد من بازگردان، من نوزاد را نزد مادرش بردم، به مادر سلام کرد. سپس او را نزد پدرش بازگرداندم و در مجلس امام نهادم.(1)

ص:188

جعفر در حالی که قیافه اش دگرگون شده بود، کنار رفت. آن کودک بر پیکر مطهر امام نماز گزارد و به این ترتیب، تلاش بی فایده جعفر برای امام شدن خنثی شد.(1)

ص:189

ناگهان حالت خاصی به من دست داد. دیدم همه جا نورباران شد و آقایی وارد شد. مردم هم پشت سر ایشان بودند و می گفتند: حضرت حجه بن الحسن عج الله تعالی فرجه الشریف می باشند.

من با ناراحتی در گوشه ای ایستادم و با خود اندیشیدم که نمی توانم به آقا سلام کنم. حضرت نزدیک من آمدند و فرمود: سلام کن. من به زبانم اشاره کردم تا اظهار کنم که لال هستم و بی ادب نیستم که سلام نکنم. حضرت بار دوم فرمود: سلام کن. بلافاصله زبانم باز شد و سلام کردم. در این هنگام به حال عادی برگشتم و متوجه شدم در سجده و مشغول صلوات فرستادن هستم.(1)

ص:190

علامه پذیرفت که فقط یک شب آن کتاب نزد وی بماند.

علامه آن شب با یک دنیا خرسندی به رونویسی کتاب پرداخت. نظر علامه این بود که هرچه مقدور شود از آن کتاب یادداشت بردارد و به پاسخ گویی آن اقدام نماید. اما همین که شب به نیمه رسید علامه را خواب فراگرفت. ناگاه دیده مردی که در واقع چشم بیدار انسان هاست، داخل اتاق شد و فرمود:

ای علامه! تو کاغذها را خط کشی و آماده کن، من کتاب را می نویسم.

اما وضع چنان بود که علامه در خط کشی هم به آن شخص نمی رسید، زیرا سرعت نوشتن او فوق العاده بود. سپس فرمود: علامه، تو بخواب و نوشتن را به من واگذار.

علامه بی چون و چرا فرمان آن مرد را اطاعت کرد و خوابید، چون از خواب برخاست تمام کتاب را بدون هیچ کم و کاستی در دفتر خود منعکس شده یافت.

گویند که تنها اثر شخص نویسنده، نام مبارکش بود که در پایان کتاب ظاهرا با نقش «کَتَبَهُ الحُجّه» به چشم می خورد.(1)

ص:۱۹۱

اما همان لحظه که من در سیاه چادر شب بازبانی خاموش و دلی گویا می خرامیدم، صدای ملایم پایی گوشم را نوازش می داد و به دنبال آن، سایه شخصی را که به سوی حرم شریف روان بود مشاهده کردم.

راستی در این نیمه شب کیست که قصد تشرف به حرم را دارد؟ درها که بسته است! خادمان حرم همه خفته و در بستر آسایشند! من آرام خود را به او نزدیک کردم و رفتارش را زیر نظر گرفتم، گویا او مرا نمی دید و به سوی هدف پیش می رفت.

همین که به در حرم نزدیک شد، قفل باز گردید و در گشوده گشت!

مردناشناس در کمال وقار و ادب کنار حرم مطهر حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام ایستاد در آن مکان مقدس سلام کرد و من جواب سلام او را که از مزار شریف آمد شنیدم. سپس احساس کردم که آن مرد با کسی در یک مسأله علمی شروع به سخن کرده است. هنوز از آن گفت و گو چیزی نگذشته بود که آن مرد از حرم خارج شد.

حس کنجکاوی مرا بر آن داشت تا او را تعقیب نمایم، لذا آرام آرام به هر کجا که می رفت من نیز می رفتم.

آن مرد از شهر خارج شد و به سوی مسجد کوفه روان گشت. در مسجد، داخل محراب شد و گویا با کسی به گفت و گو پرداخت. سخنانش که به اتمام رسید از مسجد خارج شد و به سوی شهر مراجعت کرد.

نزدیک دروازه نجف که رسید، تازه سپیده صبح دمیده بود و ختفگان کم کم از بستر استراحت سر بر می داشتند و آماده نماز به درگاه بی نیاز می شدند.

من آن گاه خود را بدان بزرگ مرد رساندم. چون به صورتش نگریستم، دیدم

ص:۱۹۲

استادم مقدس اردبیلی است.

پس از سلام و انجام مراسم ادب، عرضه داشتم:

دیشب از لحظه ای که به حرم حضرت امیر علیه السلام وارد شدید تا هم اکنون با شما بودم، لطفا بفرمایید آن کس که در حرم با وی سخن گفتید و آن کس که در محراب مسجد کوفه ملاقات کردید چه کسی بود؟

استاد مقدس اردبیلی بعد از گرفتن پیمان، که رازش تا موقعی که زنده است فاش نکنم فرمود:

فرزندم، گاه می شود که حلّ مسائل بر من دشوار می گردد و چون از حلّ آن عاجز می شوم به خدمت حلاّل مشکلات حضرت علی علیه السلام شرفیاب می گردم و جواب را از آن حضرت می گیرم! اما شب گذشته حضرت علی علیه السلام پاسخ مرا به حضرت صاحب الزمان عج الله تعالی فرجه الشریف واگذار نمود و فرمود: فرزندم مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف در مسجد کوفه است. او امام زمان توست؛ نزد او برو و جواب مسائل خود را از وی فراگیر. من نیز به امر آن حضرت داخل مسجد کوفه شدم و آن کس که با وی گفت و گو می کردم، حضرت مهدی امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف بود.(۱)

ص:193

ص:۱۹۴

پروردگارا! دیدارش را آشکار نما و پایگاه هایش را استوار گردان و ما را از کسانی قرار ده که دیدگانمان به دیدار او روشن می شود و ما را به خدمتگزاری او مشغول دار و بر کیش و آیین وی بمیران و ما را در گروه او محشور بفرما و چنان چه مرگی بین ما و دیدار او فاصله انداخت، پس ما را هنگام ظهور زنده کن تا از قبرمان بیرون آییم و کفن پوش در رکابش جهاد کنیم. در آن صفی که به صف ایستادگانش را در کتابت ستایش نمودی، پس خدایا! سیمای فرخنده ولیّ خودت را در زندگی و پس از مرگ به ما بنمایان.

سر به قیامت چو بر آرم زخاک

نیست مرا جز هوس روی تو

مایل فردوس برین نیستند

خاک نشینان سر کوی تو

کیست که دیوانه نگردد زعشق؟

گر نِگَرد سلسله موی تو

بار دگر زنده شوم بعد موت

گر به مشامم برسد بوی تو

ص:195

ص:۱۹۶

۱۹. المهدیُّ المنتظر والعقل، شیخ محمد جواد مغینه لبنانی.

۲۰. المصلح المنتظر، شیخ محمد رضا شمس الدین.

۲۱. مِکیال المَکارم، سید محمد تقی موسوی اصفهانی.

۲۲. قائم آل محمد صلی الله علیه و آله و فلسفه غیبت، حاج میرزا خلیل کمره ای.

۲۳. موعودی که جهان در انتظار اوست، حاج شیخ علی دوانی.

۲۴. نوید امن و آمان، آیه الله لطف الله صافی گلپایگانی.

۲۵. دادگستر جهان، آیه الله ابراهیم امینی.

۲۶. المهدی، آیه الله سید صدرالدین صدر.

۲۷. منتخب الاثر، آیه الله لطف الله صافی گلپایگانی.

۲۸. المهدی الموعود المنتظر، شیخ نجم الدین جعفر العسکری.

۲۹. الامام الثانی عشر، سید محمد سعید موسوی هندی.

۳۰. المنتظر علی ضوء حقائق العامه، محمد حسین الادیب عراقی.

۳۱. قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، شیخ مرتضی مطهری.

۳۲. آینده بشریت از نظر مکتب ما، آیه الله سید محمود طالقانی.

۳۳. در فجر ساحل، شیخ محمد حکیمی خراسانی.

۳۴. نام محبوب _ بررسی نامها و القاب امام عصر عج الله تعالی فرجه الشریف، سید حسین حسینی، نشر آفاق، چاپ سوم، ۱۳۷۶، تعداد ۱۵۸ صفحه.

۳۵. اصالت مهدویت در اسلام (از دیدگاه اهل سنت)، مهدی فقیه ایمانی، ناشر: مؤلف، چاپ دوم، ۱۳۷۶.

۳۶. شیوه های یاری قائم آل محمد عج الله تعالی فرجه الشریف، میرزا محمد باقر فقیه ایمانی، چاپ اوّل، شعبان، ۱۴۱۹، صفحه ۲۲۴.

ص:۱۹۷

۳۷. مهدی علیه السلام و مسأله رجعت، آیه الله سید ابوالحسن مولانا، انتشارات نور ولایت، صفحه ۱۴۰.

۳۸. سیمای حضرت مهدی علیه السلام در قرآن، سید هاشم حسینی بحرانی، مترجم سید مهدی حائری قزوینی، نشر آفاق، وزیری.

۳۹. امام مهدی علیه السلام از ولادت تا حضور، سید محمد کاظم قزوینی، ترجمه دکتر حسین فریدونی، نشر آفاق، چاپ اوّل، ۱۳۷۶.

۴۰. مهر محبوب، سید حسین حسینی، نشر آفاق، چاپ دوم، ۱۳۷۶.

۴۱. در ساحل انتظار، سید مهدی شمس الدین، انتشارات قدس، چاپ اوّل، ۱۳۷۵.

۴۲. دُرّ و صدف، محمد شجاعی، نشر یحیی، چاپ اوّل، زمستان ۱۳۷۶.

۴۳. در آستانه خورشید، امور فرهنگی و تبلیغات ستاد بزرگداشت نیمه شعبان، نشر نور ولایت، چاپ اوّل، ۱۳۷۶.

۴۴. غیبت، ظهور، امامت، واحد تحقیقات مسجد جمکران، ناشر انتشارات مسجد جمکران، چاپ اوّل، ۱۳۷۵.

۴۵. ظهور نور، شیخ علی سعادت پرور مترجم سید جواد وزیری فرد، انتشارات تشیع، چاپ اوّل، ۱۳۷۶.

۴۶. حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف فروق تابان ولایت، محمد محمدی اشتهاردی، انتشارات مسجد جمکران، چاپ دوم، ۱۳۷۶.

۴۷. یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف، علیرضا رجالی تهرانی، انتشارات نبوغ، چاپ دوم، ۱۳۷۶.

۴۸. نشانی از امام غایب، دکتر محمد مهدی رکنی، آستان قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵.

ص:198

49. چشم به راه مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف، جمعی از نویسندگان مجله حوزه، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیّه قم، 1375.

50. عصر ظهور، علی کورانی، مترجم: عباس جلالی، سازمان تبلیغات اسلامی.

51. صدای پای موعود، داود کیانیان، دفتر نمایشنامه های مذهبی وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اوّل، زمستان 1373.

ص:۱۹۹

۱۱. المَشرب الوَردیّ فی اخبار المهدی، ملاقاری حنفی مکی.

۱۲. المهدی، شمس الدین ابن قیم الجوزیّه.

۱۳. الهدیّهُ النَّدِیَّهِ، لِلاُمّهِ المُحمدیّه فی فضل الذات المهدیّه، شیخ مصطفی بکری.

۱۴. تحدیقُ النَّظر فی اخبار الامام المنتظر، محمد بن عبدالعزیز بن مانع.

۱۵. تلخیص البیان فی علامات مهدیّ آخر الزمان، ابن کمال پاشای حنفی.

۱۶. عِقدُ الدُّرر فی اخبار المهدی المنتظر، یوسف بن یحیی مقدس سلمی.

۱۷. فوائد الفکر فی المهدی المنتظر، یوسف کرمی مقدسی.

۱۸. مناقب المهدی، حافظ ابو نعیم اصفهانی.

۱۹. نَعتُ المهدی، حافظ ابو نعیم اصفهانی.

۲۰. القول المُختَصر فی علامامات المهدیّ المنتظر، حافظ ابوالعباس احمد.

ص:200

ص:۲۰۱

۹. الصدوق (ابن بابویه)، ابو جعفر، محمد بن علی بن الحسین، کمال الدین و تمام النعمه، ۲ ج در یک مجلد، تهران دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۵۹ ق.

۱۰. صالح مدرسه ای، فاطمه، منتظر تا صبح فردا، مرکز فرهنگی شهید مدرس، ۱۳۷۷.

۱۱. صدر، محمد باقر، مترجم: عباس مخبر دزفولی، هفت سئوال پیرامون حضرت مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۸.

۱۲. الطوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن، کتاب الغیبه، تهران، مکتبه نینوی الحدیثه.

۱۳. العسکری، نجم الدین جعفر بن محمد، المهدی الموعود المنتظر عند علماء اهل السنه و الإمامیه، ۲ ج، تهران مؤسسه الامام المهدی، ۱۳۶۰.

۱۴. الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران (الکتب الاسلامیه)، ۱۳۶۵.

۱۵. المتقی (البرهان الفوری)، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، بیروت، مؤسسه الرساله ۱۴۱۳ ه . ق.

۱۶. المجلسی، محمد باقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ ق.

۱۷. المفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، بیروت، مؤسسه الاعلمی.

۱۸. مدرس، سید محمد تقی، زندگی و سیمای حضرت امام المهدی القائم، ترجمه: محمد صادق شریعت، مؤسسه فرهنگی انصار الحسین.

۱۹. موگهی، عبدالرحیم، جان جانان، انتشارات شفق، ۱۳۷۴.

۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی مهدی عج الله تعالی فرجه الشریف، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، ۱۳۷۵.

ص:۲۰۲

۲۱. النعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق.

۲۲. النوری، حسین، نجم الثاقب، قم، آستان مقدس صاحب الزمان (جمکران).

۲۳. هیئت تحریریه مؤسسه در راه حق، پیشوای دوازدهم (حضرت امام حجه ابن الحسن المهدی عج الله تعالی فرجه الشریف، قم، در راه حق، ۱۳۷۶.

۲۴. هیئت تحریریه مؤسسه اصول دین، دادگر غیبی و خدایی، مؤسسه در راه حق، ۱۳۷۶.

۲۵. الیزدی الحائری، علی، الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، بیروت مؤسسه اعلمی.

اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الْحُجَّهِ بْنِ الْحَسَن صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلی آبائِهِ فی هذِهِ السّاعَهِ وَ فی کُلِّ السّاعَهِ وَلِیَّا وَ حافِظا وَ قائِدَا وَ ناصِرَا وَ دَلیلاً وَ عَیْنا حَتّی تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعَا وَ تُمَتِّعَهُ فیها طَویلاً.